देवाची गोगलगाय; कोल्हापूरातील 'या' देवरायांमध्ये सापडली गोगलगायीची नवी प्रजात

मुंबई (विशेष प्रतिनिधी) - कोल्हापूर जिल्ह्यातील आंबेश्वर, गंगोबा आणि श्री स्वयंभू मंदिर देवराईमधून गोगलगायीच्या नव्या प्रजातीचा शोध लावण्यात आला आहे (sacred groves in kolhapur). देवराईमधील अधिवासामुळे या प्रजातीचे नामकरण 'डाईक्रॅक्स देवराईवासी', असे करण्यात आले आहे (sacred groves in kolhapur). नव्याने शोध लागलेल्या गोगलगायीच्या या प्रजातीमुळे देवरायांनी जपलेली जैवविविधता अधोरेखित झाली आहे. (sacred groves in kolhapur)

कोल्हापूर जिल्हातील उत्तर पश्चिम घाटात वसलेल्या तीन देवरायांमधून गोगलगाईच्या नव्या प्रजातीचा शोध लावण्यात महाराष्ट्रातील संशोधकांना यश आलेले आहे. सह्याद्रीच्या घाटमाथ्यावर वसलेल्या आंबा गावातील "आंबेश्वर देवराई", पाटगाव जवळील "श्री स्वयंभू मंदीर देवराई", आणि गगनबावड्याजवळील तळये गावातील "गंगोबा देवराई" येथून ही प्रजाती नोंदवण्यात आलेली आहे. या नव्या संशोधनामधे दहिवडी महाविद्यालयाचे प्राध्यापक डॉ. अमृत भोसले, ठाकरे वाईल्डलाईफ फाऊंडेशनचे संशोधक तेजस ठाकरे आणि अक्षय खांडेकर, आमदार शशिकांत शिंदे महाविद्यालयाचे प्राध्यापक डॉ. ओमकार यादव यांचा समावेश आहे. नव्या प्रजातीचे वर्णन करणारा शोधनिबंध "जर्नल आॅफ कॉन्कोलॉजी" या ग्रेट ब्रिटन आणि आयर्लंड येथून प्रकाशित होणार्‍या अंतरराष्ट्रीय वैज्ञानिक नियतकालिकेमधून प्रसिद्ध झाला आहे.


डाईक्रॅक्स कुळातील गोगलगाई त्यांच्या छोट्या आकारावरुन, शंखाच्या बाहेर आलेल्या श्वसननलिकेवरुन आणि शंखावरील रेघांच्या रचनांवरुन वेगळ्या ठरतात. नव्याने शोधलेली गोगलगाय तिच्या शंखावरील रेघांच्या वैशिष्ट्यपूर्ण रचनेवरुन तिच्या कुळातील इतर गोगलगायीपेक्षा वेगळी ठरते. या प्रजातीमधील गोगलगाय आकाराने ५ मीमी पेक्षा छोट्या आहेत. पावसाचा कालावधी हा या गोगलगाईंचा सक्रिय असण्याचा काळ आहे. या गोगलगाई देवरायांमधील पालोपाचोळ्यांमधे आढळून येतात. रात्रीच्या वेळी या गोगलगाई जमिनीवर पडलेल्या पानांवरती वावरताना आढळतात, तर दिवसाच्या वेळी त्या पाल्याखाली असणार्‍या मातीमधे विसावत असल्याची माहिती संशोधक डाॅ. ओमकार यादव यांनी दिली. सह्याद्रीमधील अनेक गावे त्यांच्या देवरायांचे जतन करत आलेली आहेत. या देवरायांमधे मानवी हस्तक्षेप होऊ दिला जात नाही. त्यामुळे या जागांवरील समृद्ध जैवविविधता टिकून आहे.