पूर्वरंग

 

 

राजकारणातील काहींना होणारे विस्मरण इतके सोयीचे असते की, त्यांच्या विधानांकडे पाहताना इतिहासालाही आश्चर्याचा धक्का बसावा. काँग्रेसचे नेते विजय वडेट्टीवार यांनी मंगेशकर कुटुंबावर केलेली टीका, ही याच प्रवृत्तीचे उदाहरण. वडेट्टीवार म्हणाले की, “गाण्यापलीकडे मंगेशकर कुटुंबीयांचे योगदान काय?” आपल्या देशात जेव्हा एखाद्या कुटुंबाने आपले संपूर्ण जीवन राष्ट्रसेवेच्या सुरांमध्ये गुंफले, तेव्हा त्यांच्या नावावर आज प्रश्न उपस्थित करणारी वृत्ती ही उलट्या काळजाचे प्रतीकच मानावी. मंगेशकर कुटुंब हे केवळ सुरांचे नव्हे, तर राष्ट्रीय भावना जागवणार्‍या स्वरांचे प्रतिनिधी आहेत. मास्टर दीनानाथ मंगेशकर यांनी ‘परवशता पाश दैवे’ हे नाट्यगीत इंग्रज अधिकार्‍यांसमोर सादर करण्याचा पराक्रम केला, ही त्यांची राष्ट्रभक्तीच होती. ‘पुण्यप्रभाव’ नाटकाच्या माध्यमातून दीनानाथांनी जेव्हा टिळकांच्या होमरूल चळवळीसाठी निधी उभारला, तेव्हा ते राष्ट्रसेवेचे सक्रिय उदाहरणच होते.

 

आपल्यातील बलस्थानांचा वापर देश आणि समाजहितासाठी करणे हे आदर्श वर्तन मानले जाते. मास्टर दीनानाथांची नाट्यगायकी आणि त्यांच्या नाटकातील स्त्री भूमिका, त्या काळातील समाजरचनेत विचारांची नवी दिशा देणार्‍या ठरल्या. ही परंपरा पुढे लता मंगेशकर, आशा भोसले, उषा मंगेशकर आणि पंडित हृदयनाथ यांनी अधिक व्यापक केली, ती केवळ सांगीतिक क्षेत्रापुरती नव्हे, तर राष्ट्रभक्तीच्या व्यापक व्याख्येपर्यंत. ‘मास्टर दीनानाथ मंगेशकर प्रतिष्ठान’कडून पुलवामा हल्ल्यानंतर जवानांच्या कुटुंबासाठी दिले गेलेले 1 कोटी, 5000 रुपयांचे साहाय्य हे त्याच परंपरेचे प्रमाण. आज या कुटुंबावर प्रश्न उभे करणारेच विसरतात की, लता मंगेशकर यांना ‘पद्मभूषण’ आणि अन्य राज्यस्तरीय पुरस्कार देणार्‍या शासनयंत्रणेत सर्वाधिक काळ सत्ता काँग्रेसकडेच होती. तेव्हा काँग्रेसला मंगेशकरांचे कार्य योग्य वाटले होते की, तेव्हाही फक्त लोकभावना सांभाळण्याचे सोयीचे राजकारण होते? दीनानाथ रुग्णालयाचा प्रश्न गंभीर आहेच, यात दुमत असण्याचे कारण नाही. मात्र, त्याआडून आलेले वडेट्टीवारांचे विधान म्हणजे इतिहासाचे गाल पुसत, त्याच इतिहासाला पाठीमागून चापट मारण्यासारखे आहे. वास्तव हे की, मंगेशकर कुटुंबीयांनी देशासाठी काय केले, याची लांबलचक यादीच उपलब्ध आहे. त्यामुळे वडेट्टीवारांनी मंगेशकर कुटुंबीयांबाबत बोलणे म्हणजे सूर्यावर थुंकण्यासारखेच!