शाश्वत वाहतुकीचा नवा अध्याय

 

 

आज जगभरात गुंतवणूक आणि आर्थिक सुबत्तेसाठी विविध मोठ्या पायाभूत सुविधा उभारण्यावर भर देण्यात येत आहे. अशावेळी हे प्रकल्प अधिक शाश्वत आणि पर्यावरणपूरकही असतील, याकडेही विशेष लक्ष दिले जाते. असाच एक महत्त्वपूर्ण रेल्वे पायाभूत सुविधा प्रकल्प ऑस्ट्रिया आणि इटली दरम्यान उभारण्यात येत आहे. ऑस्ट्रिया आणि इटली दरम्यान ६४ किमी लांबीचा भूमिगत रेल्वेमार्ग उभारला जात आहे. हा केवळ एक रेल्वे प्रकल्प नाही, तर २०३० साली पूर्ण झाल्यावरही जगातील सर्वाधिक लांबीचा भूमिगत रेल्वे लिंक प्रकल्प ठरणार आहे.

 

ब्रेनर बेस टनेल ऑस्ट्रिया आणि इटली यांना जोडणारा ६४ किमीचा रेल्वे बोगदा असून, प्रकल्पाचे बांधकाम २०२० सालीच सुरू झाले. हा बोगदा स्कॅन्डिनेव्हियन-मेडिटेरेनियन कॉरिडोरचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. ब्रेनर पास हा युरोपमधील सर्वांत व्यस्त पर्वतीय क्रॉसिंगपैकी एक आहे, जो मालवाहतुकीसाठी वापरला जातो. दरवर्षी, २.५ दशलक्षांहून अधिक ट्रक, १४ दशलक्ष वाहने आणि ५० दशलक्ष टन माल अल्पाईन पासमधून वाहतूक करतात, तर याच मार्गावर सध्याची रेल्वे १८६० साली स्थापन झालेल्या रेल्वे मार्गावरून धावते. ही रेल्वे २६ टक्के तीव्र उतारासह १ हजार, ३७१ मीटर उंच पर्वतीय रस्त्याला जोडते. मात्र, आजच्या मार्गावर रेल्वेचा वेग आणि कमाल भार क्षमता मर्यादित आहे. त्यामुळे इटालियन बाजूला किमान दोन आणि ऑस्ट्रियन बाजूला तीन लोकोमोटिव्ह आवश्यक असतात. परिणामी, विद्यमान रेल्वे सीमापार मालवाहतूक किंवा प्रवासी वाहतुकीसाठी स्पर्धात्मक नाही.

 

हेच पाहता, नवीन ब्रेनर बेस टनेल सपाट, सरळ मार्ग प्रदान करून या मार्गाच्या सर्वांत महत्त्वाच्या भागात तीव्र उताराची समस्या सोडवेल. नवीन भूमिगत बोगदा ६४ किमी लांबीचा हा जगातील सर्वांत लांब भूमिगत रेल्वे बोगदा असेल. फक्त चार ते सात टक्के उतारासह, तो ब्रेनर खिंडीपासून ५८० मीटर खाली उतरेल. या बोगद्यामुळे फोर्टेझा-इन्सब्रुक मार्ग २० किमीने कमी होईल. नियोजन टप्प्यात मालवाहू गाड्या १६० किमी/ताशी आणि प्रवासी गाड्या २५० किमी/ताशी वेगाने धावतील, ज्यामुळे प्रवासाचा वेळ ८० वरून फक्त २५ मिनिटांपर्यंत कमी होईल.

 

‘कनेक्टिंग युरोप सुविधा’ (सीईएफ) ट्रान्सपोर्ट उपक्रमांअंतर्गत हा प्रकल्प उभारला जात आहे. संपूर्ण युरोप खंडात मालवाहतूक जलद आणि अधिक कार्यक्षम बनवण्याच्या उद्देशाने एक महत्त्वाचा उपक्रम आहे. ब्रेनर बेस टनेलमध्ये प्रत्येकी ८.१ मीटर रुंद आणि ४० ते ७० मीटर अंतरावर दोन सिंगल-ट्रॅक बोगदे असतील. या बोगद्यांमधून वाहतूक एकेरी असेल आणि सुरक्षिततेसाठी दर ३३३ मीटर अंतरावर बायपासने हे बोगदे जोडले जातील. दोन मुख्य बोगद्यांमध्ये आणि खाली एक लहान एक्सप्लोरेटरी बोगदा असेल. जो ड्रेनेज, देखभाल आणि तांत्रिक स्थापनेसाठी वापरला जाईल. एका पायलट बोगदा उत्खननामुळे खडकांच्या वस्तुमानाबद्दल महत्त्वाचे ज्ञान मिळाले आहे. ज्यामुळे बांधकामाचा धोका, खर्च आणि वेळ कमीत कमी झाला. दक्षिणेला, नवीन मार्ग दोन सिंगल-ट्रॅक बोगद्यांद्वारे फोर्टेझाला जोडेल. उत्तरेला, ते इन्सब्रुक बायपास आणि लोअर इन व्हॅली रेल्वे तसेच, इन्सब्रुक रेल्वे स्टेशनला जोडेल.

 

या बोगद्यांमधील व्हेंटिलेशन, कूलिंग आणि लाईटिंगसाठी उच्च-तंत्रज्ञान प्रणाली बांधकामादरम्यान आणि भविष्यातील प्रवाशांसाठी सुरक्षितता आणि कार्यक्षमता सुनिश्चित करतील. ‘शाश्वतता’ हा या प्रकल्पाच्या केंद्रस्थानी आहे. याचाच एक भाग म्हणजे, बोगदा उत्खनन साहित्य पुनर्वापर केले जात आहे. या बोगद्याचे प्राथमिक ध्येय मालवाहतूक रस्त्याकडून रेल्वेकडे वळवणे, कार्बन उत्सर्जन कमी करण्यास आणि रस्त्यावरील गर्दी कमी करण्यास मदत करणे हे आहे. युरोपमधील शाश्वत वाहतुकीसाठी हा एक गेम-चेंजर प्रकल्प ठरणार आहे. ब्रेनर बेस टनेलमधून दरवर्षी ५० दशलक्ष टन मालवाहतूक होण्याची अपेक्षा आहे, ज्यामुळे मालवाहतूक रस्त्यांवरून रेल्वेकडे वळण्यास मदत होईल. इतकेच नाहीतर संवेदनशील अल्पाईन प्रदेशातील पर्यावरणीय परिणाम कमी होतील. या क्षेत्राच्या पर्यावरणीय व्यवस्थेवर जड रस्ते वाहतुकीचा परिणाम पाहता, हे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. पर्यावरणपूरक पद्धती आणि नावीन्यपूर्ण सुरक्षा वैशिष्ट्यांचे संयोजन करून, ब्रेनर बेस टनेल जगभरातील रेल्वे पायाभूत सुविधांसाठी एक नवीन मानक स्थापित करत आहे.