सिंधुदुर्गमध्ये सुरू झाले सागरी कासवांचे 'फ्लिपर टॅगिंग'; 'या' किनाऱ्यापासून झाली सुरुवात

मुंबई (अक्षय मांडवकर) - 'भारतीय वन्यजीव संस्थान' (डब्लूआयआय) आणि 'कांदळवन कक्ष-दक्षिण कोकण' विभागाच्या माध्यमातून कोकणात सुरू असलेल्या सागरी कासवांच्या 'फ्लिपर टॅगिंग' प्रकल्पाअतंर्गत सिंधुदुर्गात चार कासवांना फ्लिपर टॅग लावण्यात आले आहेत (kokan sea turtle). ३ ते ५ फेब्रुवारी दरम्यान वेंगुर्ला किनाऱ्यावर अंडी घालण्यासाठी आलेल्या चार कासवांना 'फ्लिपर टॅग' लावण्यात आले असून आजवर ३८ कासवांचे 'फ्लिपर टॅगिंग' करण्यात आले आहे. (kokan sea turtle)

 

 

गेल्या आठवड्यापासून कांदळवन प्रतिष्ठान आणि 'डब्लूआयआय'च्या तज्ज्ञांनी कोकणात सागरी कासवांच्या फ्लिपर टॅगिंगला सुरुवात केली आहे. याअंतर्गत रत्नागिरीतील गुहागरमध्ये ३१, आंजर्लेमध्ये २ आणि वेळासमध्ये एका कासवाला 'फ्लिपर टॅगिंग' केले आहे. त्यानंतर आता सिंधुदुर्ग जिल्ह्यामध्ये या कामाला सुरुवात करण्यात आली आहे. 'डब्लूआयआय'च्या संशोधक निधी म्हात्रे यांनी वनरक्षक दत्ता मुकाडे यांच्या मदतीने वेंगुर्ला किनाऱ्यावर अंडी घालण्यासाठी आलेल्या चार मादी कासवांना 'फ्लिपर टॅग' लावले. ३ ते ५ फेब्रुवारी दरम्यान हे काम पार पडले. 'राष्ट्रीय सागरी कासव कृती आराखडा, २०२१-२६' या आरखड्यातील तरतूदींनुसार 'डब्लूडब्लूआय'मार्फत भारतातील पूर्व आणि पश्चिम किनारपट्टीवर सागरी कासवांची गणना करण्यात येणार आहे. या गणनेचा एक भाग म्हणून हे 'फ्लिपर टॅगिंग' करण्यास सुरुवात केली आहे.

 

 

'फ्लिपर टॅगिंग'मध्ये सागरी कासवांच्या फ्लिपरवर म्हणजे परांवर सांकेतिक धातूची पट्टी बसविण्यात येते. संशोधनाच्या शास्त्रीय भाषेत याला 'फ्लिपर टॅगिंग' म्हटले जाते. कासवांना जर 'फ्लिपर टॅग' लावल्यास ते कासव कितीही वर्षानंतर पुन्हा किनाऱ्यावर आल्यास टॅगवरील क्रमांकानुसार त्याची सविस्तर माहिती मिळते.

 

'फ्लिपर्स टॅग' हे सर्वात सामान्य टॅग आहेत जे जगभरात समुद्री कासवांना चिन्हांकित करण्यासाठी वापरले जातात. ते एकतर धातूपासून किंवा प्लास्टिकपासून बनवलेले असतात आणि ते कासवाच्या कातडीला छेदून लावण्यात येतात. कासवाला पोहण्यासाठी उपयोगात येणारे एकूण चार पर असतात. 'फ्लिपर्स टॅग' हे पुढच्या दोन परांना लावले जातात. या टॅगवर विशिष्ट सांकेतिक क्रमांक असतो आणि टॅग करणाऱ्या संस्थेचे नाव व संपर्क क्रमांक असतो. ज्यामुळे हे कासव पुन्हा सापडल्यास टॅगवर नमूद केलेल्या माहितीवरुन त्याची ओळख पटवता येते. समजा भविष्यात एका पराला इजा होऊन पर तुटल्यास दुसऱ्या परावरील टॅग अबाधित राहतो. ज्यामुळे माहिती मिळते. 'फ्लिपर्स टॅगिंग'मुळे कासवाच्या सखोल स्थलांतराची माहिती मिळत नसली तरी, कासव कोणत्या प्रदेशातून कोणत्या प्रदेशात जात आहे, ते पुढच्या वर्षी विणीसाठी कुठे जात आहे, अशा स्वरुपाची दीर्घकालीन माहिती मिळण्यास मदत होते.