युरोपचा नकाशा बदलणारा पूल

 

'मिलाऊ व्हायडक्ट’ हा दक्षिण फ्रान्समधील एक विलक्षण अभियांत्रिकी पायाभूत सुविधा बांधकाम प्रकल्पांपैकी एक. दक्षिण फ्रान्सस्थित हा भव्य पूल आजघडीला जगातील सर्वात उंच केबल-स्टेड ब्रिज म्हणून उभा आहे. या पुलाचे मोठे बांधकाम फ्रेंच संरचनात्मक अभियंता मिशेल विर्लोजक्स आणि ब्रिटिश वास्तुविशारद आणि डिझायनर नॉर्मन फॉस्टर यांच्या संकल्पेनतून साकारले आहे. या पुलाचे बांधकाम अत्यंत गुंतागुंतीचे आहे, ज्यामध्ये ७८ ते २४५ मीटर उंचीचे सात खांब आहेत. हा पूल २.४६०मीटर लांबीचा ३३६.४ मीटरच्या संरचनात्मक उंचीसह, केवळ युरोपच्या उत्तर आणि दक्षिणेतील प्रमुख वाहतूक दुवा म्हणून काम करत नाही, तर हे विलक्षण वास्तुशिल्प दरवर्षी हजारो अभ्यागतांना आकर्षित करते. ‘मिलाऊ व्हायाडक्ट’च्या निर्मितीपर्यंतचा प्रवास विलक्षण आहे. हा पूल बांधण्याची कल्पना १९८०च्या दशकात पुढे आली, जेव्हा फ्रेंच सरकारने मॅसिफ सेंट्रल प्रदेशात वाहतूककोंडीच्या आव्हानांना तोंड देत रस्त्यांचे जाळे सुधारण्याचा निर्णय घेतला.

 

‘मिलाऊ व्हायाडक्ट’चे बांधकाम ऑक्टोबर २००१ मध्ये सुरू झाले आणि तीन वर्षांपेक्षा जास्त काळ चालले. या प्रकल्पाची किंमत सुमारे ४०० दशलक्ष युरो इतकी आहे. खासगी बांधकाम कंपनी ’एळषषरसश’द्वारे वित्तपुरवठा केला गेला होता, ज्याने अद्याप पुलासाठी सवलत दिली आहे. अशी जटिल रचना तयार करण्यासाठी सर्वात आधुनिक बांधकाम तंत्रज्ञान आणि अपवादात्मक अचूकता वापरणे आवश्यक होते. अंतिम ध्येय साध्य करत हा पूल अनेक तज्ज्ञांच्या मते एक तांत्रिक आणि वास्तुशास्त्रीय चमत्कार आहे. लॉर्ड फॉस्टरने एका मुलाखतीत सांगितले की, जेव्हा त्याने पहिल्यांदा ‘मिलाऊ’ला पाहिले, तेव्हा तो केबल्सच्या रंग निवडीवरून अस्वस्थ झाला होता. मात्र, सरतेशेवटी, त्याने निवडलेला पांढरा रंग योग्य निवड असल्याचे सिद्ध झाले आणि हा पूल जगातील सर्वात मोहक रंगांपैकी एक बनला.

 

या मेगा-प्रोजेक्टची रचना करताना अभियंत्यांना सामोरे जावे लागलेले महत्त्वाचे आव्हान म्हणजे वारा. ‘व्हायाडक्ट’चा भार आणि भूकंपाच्या हालचालींविरुद्ध त्याची संरचनात्मक स्थिरता राखणे हे होते. या आव्हानावर मात करण्यासाठी, ‘मिलाऊ व्हायाडक्ट’ची रचना अधिक प्रमाणात लवचिकतेसाठी करण्यात आली. या संरचनेने वायुगतिकी आणि पर्यावरणाचा पुलावर होणारा प्रभावही कमी झाला. परिणामी, पॅरिस आणि भूमध्य सागरी किनार्‍याला जोडणारा वाहतुकीसाठी एक महत्त्वाचा घटक म्हणून डिझाईन करण्यात आलेला हा मार्ग आहे.

 

डिसेंबर २००४ मध्ये ‘मिलाऊ व्हायाडक्ट’ वाहतुकीसाठी खुला झाला आणि लगेचच पर्यटकांचे आकर्षण बनला. त्यामुळे येथील वेगमर्यादा १३० किमी प्रतितास वरून कमी करण्यात आली आहे. बरेच पर्यटक हा पूल पाहण्यासाठी आवर्जून भेट देतात. स्थानिक समुदाय, ज्याला प्रारंभी संशय होता की, या पुलाचा त्याचा पर्यटनावर नकारात्मक परिणाम होईल. मात्र, काही दिवसांतच त्यांचा विचार बदलला. एकेकाळी वाहतूककोंडीसाठी ओळखले जाणारे मिलाऊ शहर आता जगभरातील पर्यटकांसाठी एक गंतव्यस्थान बनले आहे. आज हा पूल सुरु होऊन जवळपास दोन दशके उलटल्यानंतरही ‘मिलाऊ व्हायाडक्ट’ अजूनही मजबूत आहे आणि भेट देणार्‍या प्रत्येकाला प्रभावित करत आहे. अभियंता विरलोजक्स यांनी काही वर्षांपूर्वी पुलाच्या देखभालीचे काम थांबवले होते. त्यांना विश्वास आहे की, हा पूल काळाच्या कसोटीवर टिकेल. हा पूल अत्यंत स्थिर आहे आणि त्याला थोड्या देखभालीची आवश्यकता असते. हा पूल दरवर्षी सुमारे २० हजार टनांनी कार्बन उत्सर्जन कमी करण्यास मदत करतो. ‘मिलाऊ व्हायाडक्ट’ हा केवळ पायाभूत सुविधा प्रकल्प नाही, तर हे मानवी नवकल्पना आणि कार्यक्षमतेचे प्रतीक आहे. या पुलावरून गाडी चालवण्याआधी, एका छान लुकआऊट पॉईंटवर जाण्यासाठी एक मार्ग आहे, जिथे थांबून आपण पूल पाहू शकतो. पुलाखाली पुलाचा प्रवास सांगणारे संग्रहालय बांधले. प्रकल्पाला भेट देणार्‍यांचा ओढा वाढल्याने पर्यटनाला चालना मिळाली आणि यामुळे लोकांचा या प्रकल्पाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोनही बदलला आहे. पूल बांधण्यापूर्वी हा भाग दुर्गम आणि अविकसित म्हणून ओळखला जात होता. परंतु, आज तो उत्तर युरोपला स्पेनशी जोडणार्‍या मुख्य मार्गाच्या केंद्रस्थानी आहे.