स्कॉटलंडचे लाल किनारे

    22-Jul-2024   
Total Views |
dozens of pilot whales die on beach off scotland


गेल्या आठवड्यात स्कॉटलंडमधील ऑर्कनी बेटावरील समुद्रकिनार्‍यावर 77 पायलट व्हेल वाहून आले. ब्रिटनमध्ये आतापर्यंतच्या पायलट व्हेलचे हे सर्वात मोठे ‘मास स्ट्रँडिंग’ होते. यामधले 12 व्हेल मासे जिवंत सापडले पण दुर्दैवाने ते जगू शकले नाहीत. जवळजवळ एक वर्षानंतर ही घटना घडली आहे. आइल ऑफ लुईसवरील टॉल्स्टा बीचवर 16 जुलै 2023 रोजी 55 पायलट व्हेल अडकले होते, त्यापैकी फक्त एकच जिवंत राहिला होता. अडकलेल्या व्हेलची संख्या आणि घटना दोन्ही वाढत आहेत, असे ग्लासगो विद्यापीठातील स्कॉटिश मरीन निमल स्ट्रँडिंग स्कीमच्या (SM-SS) अभ्यासकांनी म्हटले आहे.

ब्राउनलोच्या संशोधनातून असे दिसून आले आहे की पायलट व्हेलचे मास स्ट्रँडिंग वाढत आहे. 1992 पासून आतापर्यंत सुमारे 13 वेळा पायलट व्हेलचे स्ट्रँडिंग झाले आहेत. यापैकी 10 गेल्या दशकांत घडल्या आहेत. पायलट व्हेल सात मीटरपेक्षा जास्त लांब वाढू शकतात. ते जगभरातील समशीतोष्ण पाण्यात राहतात. तीव्र हवामान, आजारपण आणि सौरवादळे नेव्हिगेशनमध्ये आलेल्या व्यत्ययांमुळे त्यांना धोका निर्माण होतो. स्कॉटिश मरीन निमल स्ट्रँडिंग योजना आणि लंडनमधील Cetacean Strandings Investigation मधील 22 शास्त्रज्ञांची टीम, यावर विशेष अभ्यासमोहीम राबवत आहे. त्यांना उष्ण हवामानामुळे संपूर्ण शवविच्छेदन परीक्षा करण्यात अडचणी आल्या. यावेळी, त्यांना 20 व्हेलचे पोस्टमॉर्टम करण्यात यश आले आहे.

या शास्त्रज्ञांपैकी एकाने नमूद केले की व्हेलने नुकतेच स्क्विड खाल्ले होते. या गटात दोन बछडे आणि किमान एक गर्भवती मादीचा समावेश होता. ते कदाचित या भागात दिसलेल्या ऑर्काससारख्या भक्षकांना पळून जात असावेत. व्हेलची श्रवण प्रणाली मानवी-निर्मित आवाजामुळे बाधित झाली असावी. विशेषत: कोर्टीच्या अवयवातील लहान केसांच्या पेशी महत्त्वपूर्ण पुरावे देऊ शकतात. या पेशी मेंदूला पाठवलेल्या विद्युत सिग्नलमध्ये ध्वनी रूपांतरित करतात आणि मोठ्या आवाजामुळे नुकसान होऊ शकते. या पेशींचे परीक्षण करण्यासाठी, शास्त्रज्ञांना व्हेलच्या कोक्लीसमधून ते काढणे आवश्यक आहे. स्कॉटलंडच्या सभोवतालचे ऊबदार पाणी पायलट व्हेल आणि इतर सिटेशियन्ससाठी नवीन शिकार आणत आहेत. भूमध्यसागरीय तापमानाला प्राधान्य देणारे पट्टेदार डॉल्फिन आता स्कॉटलंडमध्ये सामान्यपणे दिसतात. पायलट व्हेल या उष्ण पाण्यात टिकून आहेत. ते अपरिचित असलेल्या अनियमित किनारपट्टीवर नेव्हिगेट करत आहेत, ज्यामुळे धोका निर्माण होतो.

1982 मध्ये बहुतेक व्यावसायिक व्हेल मारणे थांबवण्यात यश आले, ज्यामुळे व्हेल संख्येमध्ये वाढ झाली. परिणामी, व्हेल पूर्वीपेक्षा अधिक औद्योगिक आणि धोकादायक वातावरणात परत येत आहेत.तेल आणि वायू आणि लष्करी सोनारसाठी भूकंपाच्या सर्वेक्षणातून होणारे ध्वनिप्रदूषण व्हेल आणि डॉल्फिनवर परिणाम करणारे फार पूर्वीपासून आपल्याला माहिती आहे. ऑर्कनी घटनेचे नेमके कारण काहीही असले तरी, त्याचे परिणाम सिटेशियन्स आणि समुद्राच्या आरोग्यासाठी गंभीर आहेत.व्हेल स्ट्रँडिंगमध्ये झालेली वाढ या पाण्यात मानवी क्रियाकलापांचा काळजीपूर्वक विचार करण्याची गरज आहे. सावधगिरी बाळगली नाही तर, अशा घटनांचे प्रमाण वाढेल आणि सागरी जीवनाला धोका निर्माण होईल. या प्राथमिक घटकांव्यतिरिक्त, हवामानातील बदलामुळे सागरी परिस्थितींमध्ये होणारे बदलदेखील समस्येला कारणीभूत ठरू शकतात. जसजसे समुद्राचे तापमान वाढते तसतसे शिकार प्रजातींचे वितरण बदलते, जे व्हेलला अपरिचित आणि धोकादायक भागात आकर्षित करू शकते. शिवाय, वाढती शिपिंग ट्रॅफिक आणि ऑफशोअर विंड फार्मच्या विकासामुळे महासागरातील ध्वनिप्रदूषणात भर पडते. हे व्हेलसाठी सुरक्षितपणे नेव्हिगेट करण्यासाठी आणखी आव्हानात्मक वातावरण तयार करते.

या समस्या कमी करण्यासाठी, संशोधकांनी ध्वनिप्रदूषण निर्माण करणार्‍या सागरी क्रियाकलापांवर कठोर नियम लागू करण्याचा सल्ला दिला आहे. व्हेल संख्येचे वाढविलेले निरीक्षण आणि त्यांच्या हालचाली भविष्यातील स्ट्रँडिंगचा अंदाज लावण्यात आणि प्रतिबंधित करण्यात मदत करू शकतात. या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी आणि या भव्य प्राण्यांचे संरक्षण सुनिश्चित करण्यासाठी सहयोगात्मक आंतरराष्ट्रीय प्रयत्न आवश्यक आहेत. मानवी क्रियाकलापांचा महासागरांवर प्रभाव पडत असल्याने, सागरी जीवनाचे आरोग्य आणि कल्याण यांना प्राधान्य देणे अधिक महत्त्वाचे बनते. केवळ एकत्रित प्रयत्नांद्वारेच भविष्यात अशा विनाशकारी घटना टाळता येतील आणि आपल्या समुद्रातील समृद्ध जैवविविधता टिकवून ठेवता येईल.



उमंग काळे

पर्यावरण प्रतिनिधी, वन्यजीव छायाचित्रकार.
 
जंगलात फिरून विविध जीव कॅमेरात कैद करण्याची आवड, मध्य भारतातील बहुतांश जंगलात फिरण्याचा अनुभव. रामनारायण रुईया महाविद्यालयातून 'बी. एम. एम.' पदवी प्राप्त करून पर्यटन शास्त्रात पदव्युतर शिक्षण. आणि नाविन्याचा ध्यास.