समाज आणि साहित्य समरसतेसाठी

“गजा बाळ, तू शिक्षण सोडून मुंबईला कामधंदा करायला जाऊ नकोस. तू कसं पण करून शिक बाळा.” पार्वतीबाई गजानन यांना सांगत असत, तर तेच गजानन आज महाराष्ट्र राज्याच्या शैक्षणिक संदर्भातील विविध संस्थांवर कार्यरत आहेत. शैक्षणिक धोरण ठरवत आहेत. ‘बालभारती’, ‘महाराष्ट्र राज्य शैक्षणिक प्रशिक्षण संस्था’, ‘महाराष्ट्र शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषद, पुणे’, ‘राज्य आंग्लभाषा संस्था, संभाजीनगर’ वगैरे वगैरे शिक्षणासंदर्भातील शासकीय संस्थांवर ते कार्यरत आहेत. तसेच नाशिक शिक्षण प्रसारक संस्थेचे ते सहसचिव आणि सचिव म्हणूनही जबाबदारी सांभाळली आहे. सध्या ते ‘लोकमान्य शिक्षण प्रसारक मंडळा’वर कार्यरत आहेत.

विजय गोनबरे हे शिक्षक होडेंच्या घरी राहू लागले. त्यांच्या तालमीत गजानन शिकू लागले. बघता बघता गजानन इंग्रजी विषयात पारंगत झाले. पुढे ते शिक्षणासाठी वसतिगृहात राहू लागले. त्या वसतिगृहातले जीवन कठीणच. निवारा आणि दोन वेळचे अपुरे अन्न यावर विद्यार्थ्यांची गुजराण असे. पण, शिकायला मिळते हे महत्त्वाचे. त्यावेळी गजानन यांच्याकडे शाळेचा एकच पोशाख होता. दोन दिवस पोशाख घालून ते रात्री तो धुवायचे आणि मग तो घालायचे. तर, या वसतिगृहापासून शाळा दूर. शाळेत जायला शास्त्री नदी कधी चालत कधी पोहत पार करावी लागे. मात्र, आठवीनंतर गजानन यांनी स्वतःच शाळा बदलली. वसतिगृहापासून शाळा जवळ होती. त्यामुळे अभ्यासासाठी वेळ मिळू लागला. याच काळात त्यांनी गावातल्या अनेक विद्यार्थ्यांना वसतिगृहामध्ये प्रवेश मिळवून दिला.

पुढे दहावीनंतर त्यांनी गोनबरे शिक्षकांच्या मार्गदर्शनाने ‘डीएड’ला प्रवेश घेतला. तिथे शिकत असतानाच रा. स्व. संघाच्या प्रा. जोग भाई उपाले, प्रवीण जोशी, सुरेश कुलकर्णी यांसारख्या मान्यवरांशी ओळख झाली. त्यांचे मार्गदर्शन स्नेह गजानन यांच्या आयुष्यात मोलाचे ठरले. पुढे गजानन यांनी एक वर्ष वनवासी कल्याण आश्रमाच्या देवरूख येथील प्रकल्पावर पूर्णवेळ काम केले. त्यानंतर सुरेश कुलकर्णी यांच्या माध्यमातून ते नाशिक येथे नोकरी करू लागले. तिथे त्यांना दिवाकर कुलकर्णी, दिलीप क्षीरसागर आणि मुख्यतः वनयोगी बाळासाहेब दीक्षित यांचे मार्गदर्शन आणि स्नेह लाभला. बाळासाहेब नेहमी गजानन यांना वाचण्यासाठी पुस्तके देत. ते म्हणत की ’‘गजानन, तू शिक्षण पूर्ण कर, पीएचडी कर.” नोकरी करता करताच गजानन यांनी इंग्रजी, इतिहास या दोन विषयांत पदव्युत्तर शिक्षण पूर्ण केलेे. डीएड, बीएड पुढे एमएड पूर्ण करून ‘सेट’ची परीक्षा उत्तीर्ण झाले आणि त्यांनी पीएचडीही पूर्ण केली. पीएचडी करताना त्यांना डॉ. सुनील भंडगे, डॉ. श्यामा घोणसे आणि डॉ. रमेश पांडव यांचे मार्गदर्शन त्यांना लाभले.