...त्यामुळे संभाजीराजे जनामनात पोहोचले : विश्वास पाटील

 

 

 

 

 

 

३ एप्रिल, १६८० ला शिवाजी महाराजांच्या (Chhatrapati Shivaji Maharaj) मृत्यूनंतर स्वराज्यावर मोठे संकट आले होते. जवळजवळ पाच लाखांची फौज घेऊन औरंगजेब चालून आला. त्यावेळी पुढील दहा वर्षे महाराष्ट्र एकहाती सांभाळण्याचे काम छत्रपती संभाजी महाराजांनीच केले. ते सांभाळताना औरंगजेबासारख्या दुष्टाशी लढून हौतात्म्य पत्करणारा राजा म्हणून छत्रपती संभाजी महाराज यांच्याबद्दल एक आपलेपणा आहे. प्रेम आहे. आणि म्हणूनच त्यांची ओढ महाराष्ट्राला अजूनही वाटते. मलाही केव्हातरी त्यांच्याविषयी लिहायचे होतेच. त्यामुळे निव्वळ कपोलकल्पित घटना न मांडता त्यांच्या संघर्षमय जीवनाचा अभ्यास करून लिहावे, असे माझ्या मनात होतेच. मी जिल्हा परिषदेतर्फे रायगड जिल्ह्यात जेव्हा गेलो, तेव्हा कामानिमित्त ग्रामीण भागातून खूप फिरावं लागायचं, त्यावेळी शिवराय आणि शंभूराजांचे किल्ले, समुद्रकिनारे आणि जंगलं पाहताना मला तो इतिहास खुणावू लागला आणि मग ही कादंबरी लिहायला घेतली.

 

 

- काही क्रूर प्रवृत्तीच्या लोकांनी असा सपाटा चालवलेलाच आहे. मुळात औरंगजेब हा दुष्टांचाच शहेनशाह होता असे म्हटले तर वावगे ठरणार नाही. ज्यांनी आपला पिता शहाजहान याचे पाणी तोडले, आपला मोठा भाऊ दाराचे मुंडके छाटून आपल्या हातात घेऊन बराचवेळ पारखत बसला होता. आपल्या तीन भावांची त्याने निर्घृण हत्या केली. दाराच्या दोन बेगमांशीसुद्धा त्याने जुलुमाने लग्न केले होते. त्याचा हा सर्व इतिहास पाहता त्याला नायक करायचे काहीही कारण नाही आहे. तो दृष्ट होता, क्रूरकर्मा होता हे त्याने त्याच्या कर्मानेच जाहीर केले आहे. आणखी एक, जर लोकांना हिंदू आणि मुसलमान बंधुत्वाची किंवा ऐक्याची प्रतीकं हवी असतील, तर ती अनेक आहेत. त्यांच्याकडे आपण पाहत नाही आणि या दुष्टांनाच सुष्ट ठरवत जातो. असे अनेक सरदार होते, अफजलखानाचेही आणि औरंगजेबाचेही काही सरदार शिवाजीमहाराजांना, शंभूराजांना सामील होते.

 

 

काही उघडही सामील होते. त्यांनी बरीच मदत केली आहे. ते जरी मुसलमान असले तरीही ते हिंदवी स्वराज्याचे मित्र होते. त्यांच्या मैत्रीचा सन्मान जरूर केला जावा. परंतु, मुद्दामहून अफजलखान किंवा औरंगजेबाचा गौरव करण्यामागे अर्थ नाही. जसे की, रुस्तम ए जमा आहे, हा विजापूरचा सरदार होता. त्याचे वडील रणदुल्ला खान म्हणजे सातार्‍याजवळील रेहमतपूर येथील होत. रेहमतपूर त्यांच्या नावाने बांधलेले आहे. या रणदुल्ला खानाने शिवाजी राजांचे पिता शहाजीराजांना खूप मदत केली. बंगळुरू जवळचा किल्ला त्यांना राहायला दिला. हा किल्ला इतका मोठा होता की, त्याला दिल्ली दरवाजासारखे नऊ दरवाजे होते. तिथल्याच एका केम्पेगौडा नावाच्या राजाकडून ६० हजार फौजेनिशी वर्षभर लढाई करून जिंकलेला तो किल्ला होता. तो जसाच्या तसा शहाजी राजांकडे त्यांनी सुपूर्द केला. पुढच्या काळात शिवाजी महाराजांची मैत्री त्यामुळे जुळलेली आहेच. डिसेंबर १६५९ साली झालेल्या लढाईत शिवाजी महाराजांनी रुस्तम-ए-जमाला जाऊ दिले. याची वर्णने‘श्रीशिवभारत’ या ग्रंथातदेखील आहेत.

 

 

 

 

- मी ते महानाट्य पहिले नसल्याने त्याबद्दल नेमके असे काही मला म्हणता येणार नाही.