मुंबई(प्रतिनिधी): ताडोबा व्याघ्र प्रकल्पातील कोअर क्षेत्रात असलेल्या कोळसा या गावाची पुनर्वसन प्रक्रिया दि. २८ जून रोजी पूर्ण झाली आहे. या गावातील सगळ्या गावकऱ्यांचे मूळ तेह्सीलमधील गोलाभूज गावात करण्यात आले आहे. यामुळे ताडोबामध्ये १२५ हेक्टरपेक्षा जास्त अधिवासाची भर पडली असून गावकऱ्यांना नवीन जीवनाची संधी उपलब्ध झाली आहे.
ताडोबा अंधारी व्याघ्र प्रकल्पाच्या दाट जंगल परिसरात वसलेले कोळसा गाव २०१७ पासून पुनर्वसनाच्या प्रतीक्षेत होते. या प्रकल्पातील सहा गावांच्या पुनर्वसनाची प्रक्रिया सुरू होऊन १५ वर्षे उलटून गेली आहेत. पण कोळसा आणि रांतलोधी ही गावे सोडायला तयार नव्हती. यातील रतालोधी या गावाचे या वर्षी दिवाळी पर्यंत पुनर्वसन करण्यात येणार आहे.
कोळसा गाव अत्यंत दुर्गम भागात वसल्याने शिक्षण, आरोग्य, पाणी, वीज, रस्ते, वाहतुकीची साधने, रोजगार अशा अनेक सुविधांपासून वंचित होते. त्यामुळे गावाला अनेक प्रकारच्या समस्यांना सामोरे जावे लागत होते. तसेच वन्य प्राणी पिकांचेही नुकसान करत होते. वाघ, बिबट्या, अस्वल अशा भक्षक प्राण्यांची भीती नेहमीच असायची. परंतु, बराच वेळ लोटल्यावर कोळसा गावचे लोक शेवटी दुसऱ्या गावी जाण्यास तयार झाले. आणि त्याचे पुनर्वसन करण्यात आले आहे. क्षेत्र संचालक जितेंद्र रामगावकर व बाह्य क्षेत्र उपसंचालक जी. गुरुप्रसाद यांच्या प्रयत्नांचे फलित आहे.
या आधी २०१२ साली कोळसा गावातील काही लोकांचे भगवानपूर येथे पुनर्वसन करण्यात आले होते. तर, उर्वरित १४४ लोकांनी घर सोडण्यास नकार दिला होता. त्यामुळे संपूर्ण गावाचे पुनर्वसन होऊ शकले नाही. मात्र, आता मूळ तहसीलच्या चंद्रपूर वनविभागाच्या अंतर्गत येणाऱ्या सावली वनपरिक्षेत्रातील राजोली बिटातील गोलभुज गावाजवळील राखीव वन ३१५ मध्ये उर्वरित लोकांचे पुनर्वसन करण्यात आले आहे.
८० कुटुंबांना घरबांधणीसाठी ३७० चौरस मीटर आणि भूमिहीन कुटुंबांना १८६ चौरस मीटर जमीन देण्यात आली आहे. तसेच नवीन पुनर्वसनाच्या ठिकाणी प्रति कुटुंब २ हेक्टर जमीन शेतीसाठी देण्यात आली आहे. लाभार्थ्यांना ७५ हजार रुपये प्रोत्साहनपर रक्कम आणि घरबांधणीसाठी तीन लाख रुपये शासनाकडून देण्यात आले आहेत.
आवश्यक मूलभूत सुविधा उपलब्ध आहेत, तसेच पाणीपुरवठा योजना सुरळीत आहे. सर्वांसाठी स्वतंत्र नळ आहेत. गावात वीजपुरवठा, अंतर्गत रस्ते, नाल्या आदींची निर्मिती करण्यात आली आहे. ग्रामपंचायत भवन, शाळा, अंगणवाडी, प्राथमिक आरोग्य केंद्र, समाज भवन, स्मशानभूमी शेड तयार करण्यात आली आहे. लागवड सुधारणा आणि कुंपण घालण्यासाठी 2 हेक्टर
प्रति लाभार्थी 1,11,089 रुपये अनुदान वितरित करण्यात आले आहे.
सिंचन सुविधा उपलब्ध
शेतीच्या सिंचनासाठी प्रत्येक लाभार्थीच्या शेतात स्वतंत्र बोअरवेलसाठी अनुदान वितरित करण्यात आले आहे. तसेच १५ लाख रुपयांच्या पॅकेजचा लाभ घेऊन ६४ कुटुंबांचे अन्य ठिकाणी स्वयं-पुनर्वसन करण्यात आले आहे. त्यामुळे कोळसा येथे 64.13 हेक्टर शेतजमीन आणि 7.80 हेक्टर जमीन आहे. आर. गाव लोकसंख्येची जमीन ताडोबा प्रकल्पाला वन्य प्राण्यांसाठी देण्यात आली आहे. यावेळी समितीचे अध्यक्ष सतीश सिडाम व इको प्रो संस्थेचे अध्यक्ष बंडू धोत्रे यांनी सहकार्य केले, अशी माहिती जी गुरुप्रसाद यांनी दिली.
“आता गावकऱ्यांच्या जीवनशैलीत मोठा बदल होणार आहे. कारण कोळसा रेंज हे मर्यादित क्षेत्र होते. गावकऱ्यांना इंटरनेटसारख्या सुविधा उपलब्ध झाल्यामुळे शिक्षणाच्या चांगल्या संधी उपलब्ध होतील.” -डॉ.जितेंद्र रामगावकर, क्षेत्र संचालक, ताडोबा अंधारी व्याघ्र प्रकल्प