ब्रिटनचा नेतृत्वगोंधळ

 

 

 

 

लिझ ट्रस मोठ्या आर्थिक सुधारणांचे आश्वासन देऊन पंतप्रधान झाल्या खर्‍या. परंतु, त्यांना 45 दिवसांतच पायउतार व्हावे लागले. ट्रस यांच्या म्हणण्यानुसार ज्या अपेक्षेच्या पूर्तसाठी त्यांना जनादेश मिळाला होता, त्या अपेक्षेस पूर्ण करणे त्यांना शक्य झाले नाही. परिणामी, सर्वात कमी काळ पदावर राहणार्‍या त्या ब्रिटनच्या पहिल्या पंतप्रधान बनल्या आहेत. मात्र, त्यांच्या या 45 दिवसांत त्यांच्या धोरणांनी जी आर्थिक उलथापालथ आणि राजकीय अस्थिरता निर्माण केली, ती ब्रिटनच्या राजकीय इतिहासात अभूतपूर्व आहे. त्यामुळेच कन्झर्व्हेटिव्ह पक्ष दिशाहीन झाला आहे, देशाची अर्थव्यवस्था डळमळीत झाली आहे आणि देश इतिहासात प्रथमच अशा असाहाय्य अवस्थेला सामोरे जात आहे. अर्थात, ही परिस्थिती केवळ ट्रस यांच्यामुळेच ओढवली, असे म्हणणे अतिशयोक्तीचे असले तरीदेखील ट्रस आता ब्रिटनच्या अस्थिरतेचा चेहरा बनल्या आहेत.

 

 

ट्रस यांच्या सप्टेंबरच्या अर्थसंकल्पाने हा गोंधळ सुरू केला. मात्र, नंतर त्यांनी आपले पाऊल मागे घेतले, पण त्यामुळे बाजारात अनियंत्रित घसरण सुरू झाली. यामध्ये आर्थिक तूट भरून काढण्यासाठी कर कमी करण्यात आला आणि कर्ज घेऊन तूट भरून काढली गेली. परिणामी, अर्थव्यवस्था आधीच मंदावलेली असतानाही महागाई वाढू लागली. जसजसा बाजार घसरला तसतसे पौंडही घसरले. गेल्या चार दशकांतील सर्वाधिक वेगाने चलनवाढ होत असल्याने व्याजदरात पूर्वीपेक्षा जास्त वाढ करावी लागू शकते, असा इशारा ‘बँक ऑफ इंग्लंड’ने दिला आहे. यामुळे देशात मोठ्या प्रमाणावर अर्थगोंधळास प्रारंभ झाला आणि ट्रस यांना आपले जवळचे सहकारी क्वासी क्वार्टेग यांना काढून जेरेमी हंट यांच्याकडे अर्थखात्याची धुरा सोपवावी लागली. यानंतर गृहसचिवांनीही राजीनामा दिला.

 

 

कन्झर्व्हेटिव्ह पक्षाचा नवा नेता आणि पुढचा पंतप्रधान म्हणून आता ऋषी सुनक यांच्या नावावर शिक्कामोर्तब झाले आहे. त्यामुळे सुनक हे गेल्या सहा वर्षांत कन्झर्व्हेटिव्ह पक्षाचे पाचवे नेते आणि पंतप्रधान असतील. कन्झर्व्हेटिव्ह पक्षाच्या अंतर्गत अस्वस्थतेचे हे गडद चित्र आहे, यात शंका नाही. त्याचे तार ‘ब्रेक्झिट’शीदेखील जोडलेले आहे, जो कन्झर्व्हेटिव्ह पक्षाच्या अनेक सदस्यांसाठी वैचारिक विजय होता. पण, आता जसजसे सत्य बाहेर येत आहे, तसतसे लक्षात येत आहे की, ब्रिटनने युरोपियन युनियनमधून बाहेर पडल्यानंतर देशाची आर्थिक धोरणे सांभाळणे कल्पनेपेक्षा कठीण आहे. कन्झर्व्हेटिव्हपक्षाच्या खासदारांसोबत समस्या अशी आहे की, बोरिस जॉन्सन, ज्यांना त्यांनी जुलैमध्ये पक्षाचे नेते आणि देशाचे पंतप्रधान म्हणून सक्षम नसल्याचे सांगून पदावरून काढून टाकले, त्याच जॉन्सन यांच्या नेतृत्वाखाली पुन्हा एकदा काम करावे लागू शकते की काय, अशी परिस्थिती निर्माण झाली होती.

 

 

ऋषी सुनक आणि पेनी मॉर्डंट हे इतर संभाव्य उमेदवार होते. सट्टेबाजारातदेखील सुनक यांना सर्वाधिक पसंती होती आणि झालेही तसेच. सुनक आणि ट्रस पूर्वीही आमनेसामने होते आणि सुनक यांना कन्झर्व्हेटिव्ह खासदारांचाही मोठा पाठिंबा मिळाला होता. त्यांची आर्थिक धोरणेही मजबूत होती आणि त्यांनी आपल्या भाषणात स्पष्टपणे सांगितले होते की, ट्रस यांची आर्थिक धोरणे ब्रिटनला गंभीर आर्थिक संकटात टाकू शकतात. त्यानंतरच्या घडलेल्या घटनांनी सुनक यांचा दावा योग्य असल्याचेच सिद्ध झाले आहे.

 

 

अर्थात, कन्झर्व्हेटिव्ह पक्षापुढील समस्या एवढ्यातच संपणार्‍या नाहीत. नवा नेता आल्यानंतरही त्यांची सत्तेवरील पकड क्वचितच मजबूत राहणार आहे. कन्झर्व्हेटिव्ह पक्षाला प्रथम ‘ब्रेक्झिट’नंतरच्या राजकीय परिदृश्यावर आपली भूमिका स्पष्ट करावी लागेल का, जोपर्यंत ही कोंडी सोडवत नाही तोपर्यंत नेतृत्व बदलाला काही फरक पडणार नाही. आज ही राजकीय अनिश्चितता जागतिक मंचांवरही ब्रिटनच्या समस्यांमध्ये भर घालत आहे.