सिंगापूरच्या विकासाचा मास्टरप्लॅन

 

सिंगापूर हे 19व्या दशकाच्या सुरुवातीला ब्रिटिश राजवटीखालील बेटावर वसलेले एक गरीब राष्ट्र होते. जुनी बंदरे आणि व्यावसायिक जिल्ह्याच्या आजूबाजूला झोपडपट्ट्यांनी वेढलेले हे बेट. त्याकाळी बहुतेक सिंगापूरवासी सार्वजनिक वाहतुकीच्या आदिम पद्धती वापरत होते. जसे की, पिवळ्या जुन्या बसेस आणि घोडागाड्या तसेच शेकडो चिनी मिनी बसेस वापरात होत्या. जसजसे, शहर विस्तारले तसे या कालबाह्य झालेल्या वाहतुकीच्या पद्धतीमुळे संघर्ष निर्माण झाला.

हेच पाहता, सुमारे एक दशकाहून अधिक काळ वारंवार अभ्यास आणि प्रमाणीकरण केल्यानंतर, सिंगापूर सरकारने 1971 मध्ये एक बेटव्यापी संकल्पनात्मक विकास योजना तयार केली. यामध्ये ‘मास रॅपिड ट्रान्झिट नेटवर्क’सह गोलाकार पॅटर्नमध्ये 23 नवीन शहरांसह ही संकलपना विकसित करण्यात आली. प्रत्येक नवीन शहराच्या मध्यभागी मोठ्या संख्येने उच्च-घनता, उंच उंच सार्वजनिक गृहनिर्माण युनिट्स, एकात्मिक सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्था उभारण्यात आल्या. नव्याने रेल्वे आणि बसेसचे जाळे उभारण्यात आले.

सिंगापूरचे एकूण नगरविकास नियोजन हे एखाद्या आकाशातील तार्‍याच्या आकाराप्रमाणे ‘रेडियल’ संरचना आहे, ज्यामध्ये उच्च घनता असलेले निवासी क्षेत्र, औद्योगिक टाऊनशिप आणि जिल्हा केंद्रे हे शहराच्या गाभ्याभोवती एका रिंगने वेढलेली आहेत. उच्च-क्षमतेचे वाहतूक नेटवर्क अतिशय कार्यक्षमतेने मुख्य गाभ्याला या परिघाशी जोडते. याचा अर्थ असा की, सरकारचे भू-वापराचे नियोजन परिवहन क्षेत्राच्या विकासाला मार्गदर्शन करण्यासाठी निश्चित आहे. सिंगापूरमधील जमीन अधिक कार्यक्षमतेने विकसित करत असताना नवीन शहरांमध्ये उच्च घनता, उंच इमारतींमध्ये सार्वजनिक गृहनिर्माण आवश्यक आहे. हे झोपडपट्ट्यांमध्ये किंवा कृषिक्षेत्रामध्ये कठीण परिस्थितीत राहणार्‍यांना सामावून घेण्यासाठी सार्वजनिक गृहनिर्माण आवश्यक आहे.

या पार्श्वभूमीवर, सिंगापूरमधील नियोजनांचे जनक लियू तैग्यू यांनी ‘सॅटेलाईट टाऊन्स’ची संकल्पना मांडली. सिंगापूर हा देश पाच प्रदेशांमध्ये विभागला गेला आहे, जो कालांतराने 25 सॅटेलाईट शहरांमध्ये विभागण्यात आला. सिंगापूर शहरातील गृहनिर्माण हा जगासाठी आदर्श गृहनिर्माण नमुना आहे. 21व्या शतकाच्या सुरुवातीस, सिंगापूर सरकारने केवळ विकासदरांवर लक्ष केंद्रित करण्याऐवजी मास ट्रान्झिट प्रणालीची कार्यक्षमता सुधारण्याकडे लक्ष देण्यास सुरुवात केली. नवीन शहरात ‘मास रॅपिड ट्रान्सिट’ (एमआरटी) स्थानके उभारली. म्हणजेच स्थानकांजवळ इंटरचेंज आणि फीडर बस स्टॉप, पार्किंग आणि रेल्वेची स्थापना केली.

’आयओएन ऑर्चर्ड शॉपिंग सेंटर’ हे सिंगापूरमधील सर्वात व्यस्त असलेल्या ‘ट्रान्झिट ओरिएण्टेड नोड डिझाईन’पैकी एक आहे. भविष्यात सिंगापूर आपली सार्वजनिक वाहतूक व्यवस्था आणखी विकसित करेल आणि 2019 मध्येच त्यांनी ‘सिंगापूर लॅण्ड ट्रान्सपोर्ट मास्टर प्लॅन 2040’ विकसित केला आहे. या योजनेत 20 मिनिटांची शहरे, 45 मिनिटांची शहरे प्रस्तावित आहेत, जेणेकरून 90 टक्के चालणे, ‘राईड अ‍ॅण्ड राईड पीक अवर्स’मध्ये प्रवास 45 मिनिटांत पूर्ण होऊ शकतो आणि 90 टक्के सिंगापूरकर त्यांच्या जवळच्या शेजारच्या केंद्रापर्यंत 20 मिनिटांत प्रवास करण्यास सक्षम असतील.

सिंगापूरच्या शहरी वाहतूक संरचनेत सध्या पाच मेट्रो रेल ट्रान्झिट आणि तीन लाईट रेल ट्रान्झिट मार्ग आहेत, तर हाय-स्पीड बस सार्वजनिक वाहतूक सेवेसाठी 261 बस मार्ग आहेत, ज्याने दररोज 30लाखांहून अधिक प्रवासी प्रवास करतात. सिंगापूरचे हे वाहतूक नेटवर्क एकत्रितपणे एक मोठे नेटवर्क तयार करते, जे जवळजवळ संपूर्ण शहर व्यापणारे आहे.