पूर्वांचलचे गणित पक्के?

 

भारतात पंतप्रधानपदाचा मार्ग हा लोकसभेच्या ८० जागा असलेल्या उत्तर प्रदेशातून जातो. भाजपने २०१४ आणि २०१९ मध्ये उत्तर प्रदेशात भरघोस यश मिळवून सत्तेचा सोपान सोपा केला होता. आता पुढील वर्षी होणार्‍या लोकसभा निवडणुकीच्या तोंडावर उत्तर प्रदेशच्या राजकारणात महत्त्वाचे बदल होताना दिसत आहेत. भाजप राज्याच्या राजकारणात आपले स्थान मजबूत करण्याच्या रणनीतीवर काम करताना दिसत आहे. दुसरीकडे जयंत चौधरी हे समाजवादी पक्षाला धक्का देण्याच्या विचारात असल्याची चर्चा आहे, तर बसपाच्या मायावती या अद्याप शांत आहेत. त्यामुळे विरोधकांची संपूर्ण रणनीती कमकुवत करण्याचा भाजपचा प्रयत्न आहे. त्यासाठी निवडणुकीत पक्षाची मते वाढविण्यासाठी प्रभावी ठरणार्‍या नेत्यांना हेरण्यास भाजपने प्रारंभ केला आहे.

महाराष्ट्रात ज्या प्रकारे भाजपने आधी शिवसेनेशी आणि नंतर राष्ट्रवादीच्या अस्वस्थ गटाशी हातमिळवणी करून राज्याच्या सत्तेच्या आणि मतांच्या राजकारणात मोठी आघाडी मिळवली आहे, त्याचवेळी कदाचित आगामी काही दिवसांत महाराष्ट्र काँग्रेसमधील एक मोठा नाराज गटदेखील भाजपसोबत येणार असल्याची जोरदार चर्चा आहे. असेच काहीसे प्रयत्न देशातील सर्वात मोठ्या राज्यात सुरू आहेत. पक्षाला यादवेतर ओबीसी मतपेढीत कोणत्याही प्रकारची फूट पडू द्यायची नाही. त्यासाठी नवे चेहरे तयार केले जात आहेत, जुने चेहरे नव्याने जोडले जात आहेत. या स्थितीत ओमप्रकाश राजभर यांच्या भूमिकेस महत्त्व प्राप्त झाले आहे.

भाजपने दि. १८ जुलै रोजी दिल्ली येथे भाजपप्रणित ‘राष्ट्रीय लोकशाही आघाडी’ची (एनडीए) बैठक बोलाविली आहे. या बैठकीमध्ये अनेक जुने सहकारीदेखील नव्याने ‘एनडीए’मध्ये सहभागी होण्याची शक्यता आहे. याच बैठकीत सुहेलदेव भारतीय समाज पक्षाचे अध्यक्ष ओमप्रकाश राजभर हेदेखील सहभागी होऊ शकतात. अर्थात, अशा कोणत्याही बैठकीचे आपल्याला अद्याप निमंत्रण आले नसल्याचे राजभर यांनी म्हटले आहे. भाजप नेतृत्वाशी कोणत्याही प्रकारची चर्चा सुरू नसल्याचेही राजभर यांनी म्हटले आहे. त्याचवेळी उत्तर प्रदेशचे उपमुख्यमंत्री ब्रजेश पाठक यांनी ओमप्रकाश राजभर यांची मंगळवारी भेट घेतली होती. त्यामुळे राजभर हे ’एनडीए’च्या बैठकीत उपस्थित राहतील, अशी शक्यता आहे. भाजपने २०२४ सालच्या लोकसभा निवडणुकीत २०१४ आणि २०२४ पेक्षाही मोठे यश मिळविण्याची तयारी केली आहे. त्यासाठी लहानातल्या लहान पक्षालाही सोबत घेण्याचे भाजपचे धोरण आहे. त्यासाठीच उत्तर प्रदेशातील पूर्वांचलमध्ये यश मिळविण्यासाठी राजभर यांना सोबत घेणे भाजपला महत्त्वाचे वाटते.

उत्तर प्रदेशच्या राजकारणात राजभर समाजाच्या मतपेढीस कायम ठेवण्यात यश मिळविले आहे. त्यांच्याकडे सुमारे सहा ते आठ टक्के मतपेढी आहे. त्यामुळे राजभर यांच्या पक्षाने इतर कोणत्याही पक्षाशी युती केली की, ही मतपेढी त्या पक्षाकडे वळते. सध्या सुहेलदेव भारतीय समाज पक्षाचा एकही खासदार नाही, तरी भाजपसाठी हा पक्ष महत्त्वाचा आहे. २०१९ सालची लोकसभा आणि २०२२ सालच्या उत्तर प्रदेशच्या विधानसभा निवडणुकीत राजभर यांनी आपला प्रभाव सिद्ध केला आहे. २०१७ मध्ये भाजपसोबत दाखल झालेल्या राजभर यांनी पूर्वांचलमध्ये भाजपला मोठा दिलासा दिला होता, त्यामुळे या निवडणुकीत ’एनडीए’ला तीन चतुर्थांश जागांवर कब्जा करता आला.

मात्र, २०१९ मध्ये जेव्हा राजभर यांचा पक्ष ’एनडीए’पासून वेगळा झाला, तेव्हा त्याचा परिणाम पूर्वांचलमध्ये दिसून आला. त्याचप्रमाणे २०२२ सालच्या विधानसभा निवडणुकीतही भाजपला पूर्वांचलमध्ये काहीसा फटका बसला होता. अशा स्थितीत पूर्वांचलपासून बिहारपर्यंत या मतपेढीस हाताशी धरून मोठा संदेश देण्याचा भाजपचा प्रयत्न आहे, त्याचवेळी ‘एनडीए’च्या या बैठकीत जुने सहकारी अकाली दल आणि तेलगू देसम पक्षदेखील सहभागी होण्याची शक्यता आहे. त्याचप्रमाणे चिराग पासवान यांच्यासह अजित पवार यांचा राष्ट्रवादी काँग्रेस पक्षदेखील बैठकीत सहभागी होणार आहे. या बैठकीसोबतच दि. १७ आणि १८ जुलै रोजी बंगळुरू येथे विरोधी पक्षांचीही बैठक होणार आहे. त्यामुळे दोन्ही बैठकींनंतर सत्ताधारी आणि विरोधक यांचे संख्याबळदेखील स्पष्ट होण्याची शक्यता आहे.

लोकसभा निवडणुकीपूर्वी मध्य प्रदेश, राजस्थान आणि छत्तीसगढ या राज्यांमध्येही विधानसभा निवडणूक होणार आहे. मध्य प्रदेशात सत्ता कायम ठेवण्यासाठी भाजप सज्ज झाला आहे. मध्य प्रदेश विधानसभा निवडणूक जिंकण्यासाठी भाजप लवकरच ’विजय संकल्प अभियान’ सुरू करणार आहे. यासंदर्भात केंद्रीय गृहमंत्री अमित शाह यांनी मंगळवारी भोपाळ येथील प्रदेश भाजप कार्यालयात पक्षाच्या प्रमुख नेत्यांची बैठक घेतली. रोडमॅपवरही चर्चा केली. ’विजय संकल्प’ मोहिमेसाठी सर्वपक्षीय नेते आणि कार्यकर्त्यांनी हातमिळवणी करावी, जेणेकरून विजयाचा संकल्प पूर्ण होईल, असे अमित शाह यांनी सर्व नेत्यांना सांगितले आहे. रात्री ११.३० वाजेपर्यंत चाललेल्या या बैठकीत मुख्यमंत्री शिवराजसिंह चौहान, केंद्रीय मंत्री नरेंद्र सिंह तोमर, केंद्रीय मंत्री ज्योतिरादित्य सिंधिया, मध्य प्रदेश भाजप अध्यक्ष व्ही. डी. शर्मा यांच्यासह अनेक ज्येष्ठ नेते उपस्थित होते.