अन्न हे पूर्णब्रह्म...(भाग-४)

हल्ली दवाखान्यात जे रुग्ण येतात, त्यातील निम्म्यांना पचनशक्तीच्या विविध तक्रारी आहेत. कुणास पोट साफ होत नाही, कुणास अजीर्ण होते, ढेकर येतात, प्रचंड आळस जाणवतो, पोट फुगल्यासारखे वाटते इ. हे लक्षात घ्यायला हवे की, ‘लॉकडाऊन’मुळे शारीरिक हालचाल निम्म्याहून कमी झाली आहे. घरातील चार भिंतीमध्येच जो वावर करता येतो, तेवढाच केला जातो. झोपायच्या आणि उठायच्या वेळा बदलल्याने, ‘बॉडी क्लॉक’ तसंही विस्कळीत झालं आहे. बहुतांशी घरातून दुपारी नाश्ता होतो आणि चार वाजता जेवण! या सगळ्यामुळे पचनशक्ती मंदावलेली दिसते. त्यात मैद्याचे पदार्थ, तळलेले पदार्थ इ. पचायला जड अन्न खाल्ल्यास त्याचा त्रास होतो. उन्हाळ्यात तशी भूक कमी आणि तहान जास्त लागते. पण, आवडीचे पदार्थ, जिन्नस असल्यास दोन घास जास्तच खाल्ले जातात. थोडक्यात काय, तर व्यय, वापर कमी आणि साठवण जास्त! या अर्धवट पचलेल्या अन्नाचा शरीराला फारसा फायदा होत नाही. पण, त्याचा अपाय मात्र होतो. असेच खूप दिवस चालू राहिले तर वजन वाढणे, मधुमेह-उच्च रक्तदाब असलेल्यांचे ते त्रास बळावणे, सर्दी-पडसे होणे इ. उद्भवू शकते. म्हणून ‘रेडी टू इट फूड’ थोड्या मात्रेत खावे. उन्हाळ्यात तशीही भूक कमी असते. तेव्हा पचायला हलके, शरीरास पोषक आणि आरोग्यास हितकर असेच अन्न खावे. भारतीय खाद्यसंस्कृतीमध्ये गहू, ज्वारी, बाजरी, तांदूळ, डाळी इ.चा वापर सांगितला आहे. पण, हे पदार्थही वर्षभर जुने असावे, असे आयुर्वेदशास्त्र सांगते.

रासायनिक भुकट्या, गोळ्या इ. वापरू नये. कारण, ही रसायने धान्यामध्ये शोषली जातात. धुतल्यावरही ती निघत नाही आणि धान्य अधिक धुतल्यास धान्यातील पोषकांश निघून जातो. त्यापेक्षा पारंपरिक पद्धतीचा वापर करावा. हल्ली गच्चीवर छत असल्याने आणि अंगण, पडवीचा अभाव असल्यामुळे वाळवणं शहरात शक्य होत नाहीत. अशा वेळेस खालील पद्धतीने साठवण करावी. कडुनिंबाची पाने ताजी घेऊन, धुवून सावलीत सुकवावीत. हा सुकलेला पाला धान्यात मिसळावा. धान्य ज्या पेटीत (डब्यात) ठेवणार आहात, त्याच्या तळाशी पानांचा जाडसर थर घालावा. (वाळलेल्या पानांचा) मग धान्य घालावे व सर्वात वर पुन्हा वाळलेला पाला घालावा. यामुळे कीड, कीटक लागत नाही. त्यांची वाढ होत नाही. हा डबा मात्र हवाबंद झाकणाचा हवा. या घट्ट बसणार्‍या झाकणांमुळे त्यात कीडे, मुंग्या आत प्रवेशित होऊ शकणार नाहीत आणि वातावरणातील आर्द्रतेशी त्या धान्याचा संपर्कही होणार नाही. जेव्हा जेव्हा त्यातून धान्य उपसायचे असेल, काढायचे असेल, तेव्हा हात आणि भांडे स्वच्छ आणि कोरडे असावे.