कृमि म्हणजे जंत असे सामान्यपणे आपल्याला माहीत असते. लहान मुलांमध्ये जंत होतात. पोट दुखणे, वजन न वाढणे, मळमळणे, पोट फुगणे, शौचावाटे जंत पडणे, चेहर्‍यावर पांढरे डाग-चट्टे (hypo-pigmentation patches), भूक मंदावणे किंवा अति भूक लागणे इ.लक्षणे (यांतील ..

मागील लेखांमधून वातप्रधान प्रकृती आणि पित्तप्रधान प्रकृती यांच्यातील केसांच्या विशिष्ट रचना व गुणधर्म याबद्दल विस्तृत आपण जाणून घेतले. आज कफप्रधान प्रकृतीबद्दल वाचूयात. ..

त्वचेचे आरोग्य उत्तम असल्यास त्वचा निरोगी व तुकतुकीत दिसते. त्वचा मऊ, नाजूक, वर्ण एक संग आणि स्पर्शाला सुखकारक असते. त्वचेचे आरोग्य विविध पैलूंवर अवलंबून आहे. त्यातील काही पैलू आजच्या लेखातून जाणून घेऊया... ..

त्वचेबद्दल आणि त्वचेशी निगडित प्राकृत (नैसर्गिक) सौंदर्याबद्दल आयुर्वेदामध्ये खूप विस्तृत वर्णन आहे. हल्लीच्या ‘fast life instant results’च्या जमान्यात आयुर्वेदाची औषधे, चिकित्सा प्रणाली सिद्धांत ‘"slow acting’ आहेत, असा बहुतांशी सामान्य जनतेत गैरसमज ..

गर्भधारणेसाठी उत्तम प्रतीचे शुक्र असणे गरजेचे असते. प्राकृत, अतिकृतशुक्र कसे असते, प्रजोत्पादानाव्यतिरिक्त त्याची मनुष्यदेहातील विविध कार्ये काय असतात, याबद्दल मागील लेखात आपण माहिती करुन घेतली. आजच्या लेखातून शुक्राची विकृती आणि त्याची विविध कारणे ..

प्राथमिक कारण म्हणजे रज:प्रवृत्ति व्यवस्थित नसण्याला अन्य दुसरे काहीही कारण नसणे. रज:प्रवृत्ती नियमित करण्यासाठी विविध औषधोपचार केल्यास (शोधनचिकित्सा, शमन चिकित्सा व सपुनर्भव चिकित्सा) ती नियमित होते व गर्भधारणा होते. ..

गर्भधारणा होण्यासाठी आयुर्वेदानुसार चार महत्त्वाचे घटक लागतात. त्यांची प्रत (क्वालिटी) जेवढी चांगली तेवढी गर्भधारणा होण्याची शक्यता वाढते. हे चार म्हणजे ऋतू, क्षेत्र, बीज आणि अम्बु या चार घटकांबद्दल आपण टप्प्या-टप्प्याने बघूयात. ..

संपूर्ण महाराष्ट्रभर सध्या गुलाबी थंडीने हातपाय पसरले आहेत. या बोचऱ्या थंडीमुळे उद्भवणाऱ्या सर्दी, ताप, खोकल्याचा जवळपास प्रत्येक घरात एक तरी रुग्ण दिसून येईल. त्यातच कोरोनाची भीती ती वेगळी! तेव्हा, अशा अतिशय थंड आणि तितक्याच शुष्क वातावरणात आरोग्याची ..

शरीराचे स्वतःचे एक ‘जैविक घड्याळ’ असते. प्रत्येक व्यक्तीमध्ये सापेक्षाने थोडाफार बदल असतो. पण, रात्री झोपणे व दिवसा जागणे यापद्धतीने हे नियमित प्रत्येक व्यक्तीमध्ये केलेले असते. झोपण्यावर, उठण्यावर व इतर अन्य दिनचर्या अवलंबून असते. शरीराच्या या ..

निद्रानाशाचा केवळ शारीरिकच नाही तर मानसिक स्वास्थ्यावरही विपरीत परिणाम होतो. अशा या निद्रानाशाच्या विविध कारणांचा आपण मागील काही लेखांतून सविस्तर आढावाही घेतला. आजच्या भागात निद्रानाशामुळे उद्भवणारी शारीरिक व मानसिक लक्षणे व त्यावरील उपाययोजना यांची ..

झोप येणे, शांत झोप लागणे हा मनुष्यस्वभाव आहे. निद्रेला अधारणीय वेगांमध्ये समाविष्ट केलेले आहे. वेग म्हणजे Urges. शरीराच्या व मनाच्या काही इच्छावेग असतात. यातील काही इच्छा, संवेदनांचे धारण करू नये, त्यांना थांबवू नये, असे आयुर्वेदशास्त्रात सांगितले ..

पावसाळा म्हटलं की, स्वास्थ्याच्या छोट्या-मोठ्या कुरबुरी सुरू होतात. लहान मुलांपासून वृद्धांपर्यंत सगळ्यांनाच काहीना काही अस्वास्थ्याची लक्षणे उद्भवतात. सध्याच्या ‘कोविड’च्या पार्श्वभूमीत साधा सर्दी-ताप झाला म्हटलं तरी माणूस घाबरुन जातो, धास्तावतो. ..

आयुर्वेदात अशाही काही चिकित्सा सांगितल्या आहेत, ज्या रोज आचराव्यात. त्यांचा दिनचर्येत समावेश असावा. असे केल्यास व्याधिक्षमत्व तर वाढतेच, पण शरीराचे कार्यही उत्तमरीत्या अविरत सुरू राहते. या दिनचर्येतील काही उपचार पद्धती म्हणजे-अभ्यंग, अंजन, नस्य, ..

मागील लेखामध्ये जड पाणी (हार्ड वॉटर) व साधारण पाणी (सॉफ्ट वॉटर) याबद्दल जाणून घेतले. आयुर्वेदशास्त्रात विविध ठिकाणच्या पाण्याचे वर्णन केलेले आहे. तसेच, पावसाचे पाणी चांगले की निषिद्ध, थंड पाण्याचे गुण, गरम पाण्याचे गुण इ. वर्णिले आहे. त्याबद्दल ..

घरात बरेच महिने राहिल्यामुळे व शाळा ‘ऑनलाईन’ असल्यामुळे या मुलांचा समवयस्कांशी संपर्क होत नाही. आभासी विश्वात रममाण होताना खऱ्या जगातील रितीभाती, पद्धती, जीवनशैलीपासून लहान वयातच मुले दूर जात आहेत आणि जर हेच आभासी जग खरं वाटू लागले, तर पुढील आयुष्यामध्ये ..

दि. १९ नोव्हेंबर, २०२० रोजी एका अधिसूचनेचे स्पष्टीकरण सादर करण्यात आले, ज्याद्वारे भारतीय औषधी केंद्रीय परिषद ‘सीसीआयएम’ने (सेंट्रल कौन्सिल ऑफ इंडियन मेडिसिन) आयुर्वेदिकतज्ज्ञांना ‘स्नातकोत्तर शिक्षणा’नंतर म्हणजेच ‘पोस्ट ग्रॅज्युएशन’नंतर काही निवडक ..

'कोविड-१९' महामारीच्या काळात कोरोनाचा संसर्ग होऊ नये म्हणून वाफ घेण्याचा उपाय सूचविण्यात आला आणि त्याची रुग्णालयांत देखील अंमलबजावणी करण्यात आली. घरोघरीही अशाप्रकारे वाफारे अजूनही सुरुच आहेत. तेव्हा, वाफ घेण्याचे नेमके फायदे काय आणि वाफ घेताना कशी ..

श्रावण सुरू झाला की, विविध व्रत-वैकल्ये सुरू होतात. घरांतील वृद्धांमध्ये उपवासाचे प्रमाण वाढते आणि विविध उपवासांमध्ये फलाहार हा प्रामुख्याने केला जातो. नैवेद्यासाठीदेखील फळे वापरली जातात. आयुर्वेदशास्त्रानुसार जसे अन्नग्रहणाचे काही नियम आहेत, त्याचप्रमाणे ..

'सुप्रजा' या लेखमालेतील हा २५ वा भाग. गर्भधारणेपूर्वी दाम्पत्यांची शरीरशुद्धी ते मानसिक आचरण कसे असावे, येथून ही शृंखला सुरू झाली. पुढे टप्प्या-टप्प्याने गर्भधारणा झाल्यावर गर्भाची होणारी स्वाभाविक वाढ आणि मातेच्या शरीरातील बदल हेदेखील जाणून घेतले. ..

लहान बाळाला तेल लावून, उटणं लावून आंघोळ घातली जाते. काही घरांमधून अजूनही धुरी दिली जाते. या गोष्टी बाळाच्या आरोग्यासाठी हितकर आहेत. पण, हळूहळू ‘ओल्ड फॅशन’ या सदराखाली चांगल्या सवयीही लोप पावू लागल्या आहेत. आजीबाईचा बटवा, जो घराघरात असायचा, तो दिसेनासा ..

स्तन्यपानाचे तान्हुल्याच्या वाढीमध्ये अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. तेव्हा स्तन्यनिर्मिती होत नसल्यास त्यावरील उपाययोजना आणि मातेचा आहार याविषयी आजच्या भागात जाणून घेऊया.....

स्तन्य निर्मित होण्यासाठी मातेचा 'विशिष्ट' आहार असणे महत्त्वाचा आहे. आहाराचा काही अंश मातेच्या पोषणासाठी वापरला जातो आणि काही अंश स्तन्यासाठी गर्भिणी अवस्थेत आहाराची मात्रा अधिक असते. तसेच प्रसुतीपश्चातही अधिक पौष्टिक आहाराची मातेला गरज असते...

बाळ जन्मल्यावर त्याच्या शारीरिक विकासामध्ये काही विशिष्ट टप्पे आहेत. जसे मान सावरणे, पालथे पडणे, पोटावर सरकण्याचा प्रयत्न करणे, रांगणे, बसणे इत्यादी. या सगळ्या हालचालींसाठी स्नायूंची वाढ होणे महत्त्वाचे आहे. मांसपेशी जशा बलवान होतील, त्यांची क्षमता ..

नऊ महिन्यात गर्भाच्या होणाऱ्या एकूणच वाढीची माहिती आपण मागील लेखांतून जाणून घेतली. स्त्री शरीरात गर्भ वाढतेवेळी त्या स्त्रीच्या म्हणजेच, गर्भवतीच्याही शरीरात बदल घडत जातात. हे बदल केवळ शारीरिक नसून मानसिक आणि भावनिकही होत असतात. या सगळ्या बदलांबद्दल ..

मागील लेखात, गर्भधारणेपासून पहिल्या तीन महिन्यांपर्यंतची गर्भवाढ कशी होते, हे वाचले. आजच्या लेखात आता पुढील वाढीविषयी जाणून घेऊया...

प्रसूतीनंतर मातृत्व हे आयुष्यभर राहते आणि जे संस्कार, बदल घडवायचे आहेत, त्याची सुरुवात या गर्भिणी अवस्थेत करायची असते. पण, प्रयत्न (चांगले घडविण्यासाठी) हे आयुष्यभर सुरू ठेवावे लागतात आणि ही गर्भिणी अवस्था (स्त्रीसाठी) व गर्भावस्था (बाळासाठी) उत्तम ..

पाण्याला पचवायला लागत नाही का? किती पाणी प्यावे? कितीची गरज आहे? अतिजलपान असे काही असते का? इ. गोष्टींचा कधी विचार होतो का? आजच्या लेखातून या मुद्द्यांवर चर्चा करूया.....

आज ‘कोजागिरी पौर्णिमा.’ कोजागिरी पौर्णिमा म्हणजे रात्री चांदण्यात बसायचे, जागरण करायचे, मसाला दूध प्यायचे इ. आपल्याला माहीत आहे. पण, याला शास्त्राधार आहे का? का फक्त एक रूढी चालत आली आहे? यावर प्रकाश टाकणारा आजचा लेख.....

आजच्या लेखमालेतून वाहतूक पोलिसांना होणारे व्यवसायजन्य आजार व ते होऊ नयेत म्हणूनचे प्रतिबंधात्मक उपाय आणि आजार झाल्यास त्यावरचे उपचार याबद्दल जाणून घेऊया. आजारांबद्दल जाणण्यापूर्वी वाहतूक पोलिसांची दिनचर्या (Routine) जाणून घेणे गरजेचे आहे...

लहानपणी भातुकलीचा डाव खेळता खेळता घरातून निघून विमानापर्यंत कधी पोहोचतात, हे त्या चिमुकल्यांनाही कळत नाही. हवाईसुंदरी म्हटली की, सुंदर बांधा, टापटीप राहणी आणि सदैव हसतमुख व्यक्तिमत्व डोळ्यांसमोर उभे राहते. पण ‘या मुखवट्या मागे काय काय दडलय?’ ते ..

या लेखमालेतील मागील तीन लेखांमधून अभ्यंग (अंगाला तेल लावणे) कसे करावे, त्याचे फायदे आणि त्यासाठी विविध तेलांचा वापर आणि त्यांचे गुणधर्म आपण बघितले...

उन्हाळ्यात सामान्यतः होणारे त्वचेतील बदल, त्वचेच्या तक्रारी आणि त्यावर प्रतिबंधात्मक उपाय याबद्दल आज थोडे जाणून घेऊया...

सामान्यतः वयाच्या तिसर्‍या-चौथ्या वर्षापासून ‘शू’ ही संवेदना समजू लागते आणि त्यावर नियंत्रण येते. काही वेळेस सात वर्षांपर्यंत गादीत ‘शू’ होते. तेव्हा, आजच्या भागात यासंबंधींची सविस्तर माहिती जाणून घेऊया.....

स्तन्यनिर्मिती, त्याची बालकाला गरज, उत्तम स्तन्याची लक्षणे आणि बिघडण्याची कारणे, हे सर्व मुद्दे आपण वाचले. तेव्हा आजच्या लेखातून त्या दुष्टींवर उपाय बघूयात. ..

नुकताच ७ एप्रिलला जागतिक आरोग्य दिन साजरा झाला. दरवर्षी जागतिक आरोग्य संस्थेद्वारे (WHO ) एक विषय (थीम) निवडून त्याची जनजागृती व्यापक पातळीवर केली जाते. तसेच यावर्षीची थीमआहे, ‘Depression let's talk!’ डिप्रेशन अर्थात नैराश्य हा शारीरिक आजार नसून ..

गुलाबी थंडी, बोचरी थंडी!! किती विविध छटांमधली ही थंडी. कधी दवबिंदू गारठतात, तर कुठे हिमवृष्टी होते. सगळीकडे गारठा, गारवा आणि थंडी. वातावरणातील या स्वाभाविक बदलाला सर्वांना नैसर्गिकरित्या सामोरे जावे लागते. या थंडीचा परिणाममनुष्य शरीरावर होताना दिसतो. ..

घराघरातून गणपतीला वाहण्यासाठी दूर्वांची जुडी वापरली जाते. ३ ते ५ पानांची २१ दूर्वांची १ जुडी असते. हा झाला धार्मिक भाग पण दूर्वांचा ‘औषधी वापर ही आहे, त्याबद्दल आज जाणून घेऊया. ..

मागील भागात आपण पपईच्या चिकाचे उपयोग तसेच पपईचे आरोग्याच्या दृष्टीने गुणधर्म यांचा विचार केला. आजच्या भागात आपण पपईच्या फळाचे, बियांचे आणि पानांचे महत्त्व जाणून घेऊया. ..

घराघरांमधून विविध शुभकार्याच्या सुरुवातीस नारळ वापरला जातो. कलश पूजनावेळी, वाहनपूजन करतेवेळी, प्रवास सुरू करण्यापूर्वी, ओटी भरतेवेळी इ. ‘श्री’ चे प्रतीक म्हणून नारळाला ‘श्रीफळ’ असेही म्हटले जाते. नारळाच्या विविध भागांचाही वापर होतो. झावळीचा वापर ..

मागील लेखात आपण व्यसनांबद्दल थोडक्यात माहिती जाणून घेतली होती. आजच्या लेखात त्याच विषयाची आणखीन खोलात जाऊन काही पैलू उलगडण्याचा केलेला हा प्रयत्न... ..

त्वचेला सौंदर्यामध्ये अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. त्वचेची लवचिकता, एकसंगता, तेज, तुकतुकी, सुसंगत वर्ण इ. लक्षणे निरोगी स्वास्थ्याची निर्देशके आहेत. आभ्यंतर स्वास्थ्य हे त्वचेवर झळाळते व ते टिकविण्यासाठी आहार, निद्रा व व्यायाम महत्त्वाचे आहे. मागील ..

अभ्यंगाचे विविध फायदे आधीच्या लेखामधून विस्तृत मांडलेले आहेत. तेव्हा, आजच्या लेखात सौंदर्यशास्त्राच्या दृष्टीने अभ्यंगाचा विशेष विचार आजच्या लेखातून करुयात. ..

दिल्ली असेल किंवा मुंबई-पुणे, देशातील काही महानगरांमध्ये थंडीतील धुके आणि प्रदूषणामुळे आरोग्याच्या समस्या बळावल्या आहेत. तेव्हा, अशा समस्यांवर आयुर्वेदात नेमके काय उपचार सांगितले आहेत आणि अशा प्रदूषित वातावरणात वावरताना आपण नेमकी काय काळजी घ्यायला ..

मागील लेखात ‘पीसीओएस’ (Polycystic Ovarian Syndrome ) बद्दल आपण वाचले. ‘सीस्ट’ म्हणजे बुडबुडे होय. काही वेळेस ते पोकळ असतात, तर काहीवेळेस भरलेले असतात. फायब्रॉईड्स व ‘सीस्ट’मधला हा महत्त्वाचा फरक आहे की, फायब्रॉईड म्हणजे ग्रंथी गाठ (कडक गोळा) व ‘सीस्ट’ ..

मागील लेखात रज:स्रावाच्या विविध तक्रारी व बिघाड याबद्दल बघितले. त्याबद्दल अजून विस्ताराने आजच्या लेखातून जाणून घेऊयात...

मातेच्या पोटी गर्भ राहिल्यावर त्यावर जे संस्कार, प्रभावी गुणांची वृद्धी होण्यासाठी जी चिकित्सा, उपक्रम, दिनचर्येचे पालन सांगितले जाते ते म्हणजे गर्भसंस्कार. पण, त्या आधी गर्भधारणेपूर्वी सुप्रजननासाठीदेखील काही उपाययोजना आयुर्वेदात सांगितल्या आहेत. ..

मागील सात लेखांमधून निद्रेविषयीचे विविध पैलू आपण जाणून घेतले. निद्रेला आहार व व्यायामाइतकेच स्वास्थ्य टिकविण्याच्या दृष्टीने आयुर्वेदशास्त्रात महत्त्व दिले आहे. ‘न अति न कमी’ हा नियम निद्रेच्या बाबतीत पाळणे अत्यंत गरजेचे आहे. त्याविषयी सविस्तर.....

दिवाळी सणांची राज्ञी... चराचरातून नवचैतन्य, उत्साह व सकारात्मकता दाखवणारी दिवाळी, प्रत्येक नात्याला साजरी करणारी दिवाळी. प्रत्येकाला दिवाळी आली की, उत्साह जाणवतो, आनंद होतो, लहानग्यांना किल्ला व फटाक्यांची मौज, शेतकर्‍यांना नवीन पीक आल्याचा आनंद, ..

निद्रेचे प्राकृत अवस्थेतील (नॅचरल स्लीप) मनुष्य शरीराला व आरोग्याला किती गरज आहे, हे आपण या पूर्वीच्या लेखांमधून वाचले. एवढी महत्त्वाची झोप जर येईनाशी झाली किंवा तुटक लागू लागली किंवा अचानकपणे कमी झाली, तर त्याचा शरीर-मनावर काय परिणाम होतो व त्यावर ..

आहार, निद्रा आणि ब्रह्मचर्य या गोष्टींना आयुर्वेदशास्त्रात खूप महत्त्व दिलेले आहे. हे तीन आरोग्याचे आधारस्तंभ आहेत. आयुर्वेदात या तिन्हींना ‘उपस्तंभ’ म्हटले आहे. ज्यावर आपले आरोग्य, आयुष्य टिकलेले आहे, असे हे तीन महत्त्वाचे ‘त्रयोपस्तंभ’ आहेत. आहाराबद्दल ..

आयुर्वेदिक औषधे खूप महाग असतात. आयुर्वेदिक औषधोपचारांचा गुण येण्यास खूप वेळ लागतो. आयुर्वेदिक औषधांचा काही ‘साईड इफेक्ट’ नसतो. एकच औषध सगळ्यांनी घेतले, तर काय बिघडले, यांसारखी आपलीही काही मते असल्यास आजचा लेख तुम्हा सर्वांसाठी आहे...

सांसर्गिक व औपसर्गिक अशा दोन्ही प्रकारच्या व्याधींमध्ये धूपन चिकित्सा करावी, असे शास्त्रात सांगितले आहे. विषाणू-जीवाणू, बुरशी व सूक्ष्मजीव यांचे प्रसरण हवेतून होते. ते थांबविण्यासाठी धूपनाचा अवलंब करावा. त्याविषयी सविस्तर जाणून घेऊया.....

वरील प्रश्न आपल्यापैकी अनेकजणांना भेडसावतो आणि त्यावर मिळणारी उत्तरंही बऱ्यापैकी वेगवेगळी असतात. त्यामुळे नेमकं पाणी प्यायचं तरी किती, कधी आणि कधी प्यायचं नाही, याविषयी अजूनही मतमतांतरे आढळतात. तेव्हा, उन्हाच्या झळा बसायला सुरुवात झाली असल्यामुळे ..

आयुष मंत्रालयाने एप्रिल-मे 2020 दरम्यान कोविडविरोधी ‘सप्तपदी’ प्रसारित केली होती. यामध्ये काही प्रतिबंधात्मक उपाययोजना विस्तारितपणे सांगितल्या होत्या. जसे गरम पाणी पिणे, हळदीचे दूध पिणे, नस्य (नाकात थेंब घालणे) वाफ घेणे, कवल धारण (तोंडात पाणी धरणे), ..

आयुर्वेदात स्वस्थ व्यक्तीचे स्वास्थ्य, आरोग्य टिकविणे व आजारी रूग्णाचा रोग बरा करणे या दोन्हींसाठी उपाययोजना सांगितली आहे. केवळ औषध स्वरूपात हे उपाय नसून जीवनशैलीत बदल करणे, आहार हा उत्तम आणि पौष्टिक घेणे, व्यायाम करणे, मनोबल वाढविणे व टिकवणे इ. ..

ताकाची प्रशस्ती सांगताना शक्र (म्हणजे इंद्र) देवाला ते मिळत नाही. (अमृतासमान त्याची महत्ती आहे) असा उल्लेख आहे. आयुर्वेदशास्त्रात दूध-तुपाइतकेच ताकाची ही आहारात व अनुपानात (औषध कशाबरोबर /कशातून घेतले जाते ते) प्रशस्ती वर्णित आहे, असे ताक कसे बनवावे ..

आहार निवडताना व्यक्तीचे वय (बाल, तरुण वा वृद्ध) निरोगी अवस्था का रोगी, पचनशक्तीची क्षमता, भुकेची जाणीव आणि ऋतुमानाचा नक्की विचार करावा. ..

लहान मुलांमध्ये (वय वर्षे १ ते ५) पचनशक्ती सुधारत असते. आधीच पचायला जड किंवा तिखट चमचमीत असे पदार्थ देऊन चालत नाही. दात येईपर्यंत घन आहार सहसा देऊ नये. पचायला सगळ्यात सुलभ म्हणजे तांदूळ आणि मूग. तेव्हा अन्नप्राशन सुरू करताना यानेच करावे. भात हातसडीच्या ..

बाळाच्या वाढीमध्ये त्याच्या आहाराप्रमाणे ३ टप्पे आयुर्वेदात सांगितले आहेत. क्षीराद, क्षीरान्नाद आणि अन्नाद. आजच्या लेखात सविस्तर माहिती घेऊया यापैकी क्षीराद आणि क्षीरादान्न या दोन टप्प्यांबद्दल.....

शुद्ध, चांगल्या प्रतीचे स्तन्य कसे ओळखावे, पाण्यात घातल्यास त्याची परीक्षा कशी करावी, याबद्दल आपण वाचले.आज 'स्तन्यदुष्टी'बद्दल जाणून घेऊयात आणि त्यावरील उपायही बघूयात...

पावडरचे दूध पिण्यास कष्ट लागत नाही. तसेच त्या कृत्रिम दुधामुळे बरेचदा मलबद्धता होणे, पोट फुगणे, पोटदुखी इ. तक्रारी उद्भवतात. कृत्रिम (पावडरचे) दूध करणे सोपे आहे. त्याने बाळ गुटगुटीतही बहुतांशी वेळेस होते. पण, हा फोकसेपणा आहे. आरोग्यदायी असेलच असे ..

पहिल्या तीन महिन्यांत गर्भाच्या अवयव निर्मितीवर अधिक भर असतो. विविध अवयव गर्भाच्या शरीरात तयार होत असतात. दुसऱ्या तीन महिन्यांमध्ये अवयवांची निर्मिती पूर्ततेस येते. पहिल्या तीन महिन्यांमध्ये गर्भिणी असल्याचे प्रतीत होत नाही. पण, पाचव्या महिन्यापासून ..

प्रथम तीन महिन्यांमध्ये गर्भाची वाढ झपाट्याने होत असते. त्याला समावून घेण्यासाठी स्त्रीगर्भाचा आकारही तेवढ्याच गतीने वाढत जातो. गर्भाशयात केवळ गर्भच नाही, तर अंबुजल (amniotic fluid) आणि वार (placenta) ही असतो. त्यात ही वाढ होत जाते. त्यामुळे, गर्भाच्या ..

स्त्रीशरीराबद्दल मागील लेखात जाणून घेतले. आजच्या लेखातून पुरुषशरीराबद्दल व शुक्राणूंबद्दल थोडे जाणून घेऊया...

झोप लागली नाही, तुटक लागली, स्वप्न पडली इ. जर घडत असेल, तर ही विश्रांती न मिळाल्याने शरीरातच या मृतपेशी राहतात आणि सकाळी ताजेतवाने वाटत नाही, मलूल वाटते. त्यामुळे उत्साही मनासाठी व शरीरासाठी आरामदायी झोप खूप गरजेची आहे. ..

सोमवारी झालेल्या धनत्रयोदशीचे दीपावलीत एक वेगळे महत्त्व आहे. कारण, याच दिवशी धन्वंतरी जयंती असते. धन्वंतरी म्हणजे वैद्यांचा देव, एवढेच सर्वांना माहीत असते. पण, त्याहून अधिक माहिती आजच्या लेखातून करुन घेऊया.....

मागील भागात वाहतूक पोलिसांना भेडसावणाऱ्या काही आरोग्यविषयक समस्यांची आपण माहिती जाणून घेतली. आजच्या भागातही वाहतूक पोलिसांना आहारापासून ते झोपेपर्यंत भेडसावणाऱ्या विविध समस्या व त्यावरील आयुर्देदिक औषधोपचार, पथ्य यांची माहिती करुन घेऊया......

मागील लेखात हवाईसुंदरींच्या आरोग्याविषयी आपण चर्चा केली होती.विमानातील वातावरणामुळे आणि त्यातील विविध वायुंमुळे श्वसनसंस्थेवर आणि त्वचेवर सर्वाधिक परिणाम होतो. याबद्दल मागील लेखात सविस्तर वर्णन केले होते. हवाईसुंदरीच्या कामाच्या पद्धतीमुळे आणखी ..

आज अभ्यंगामुळे होणारे विविध फायदे या लेखातून विस्तृतपणे जाणून घेऊया..

नित्य पालन करणार्‍या गोष्टी म्हणजेच ‘दिनचर्या’ होय. यातील एक नित्य उपक्रम म्हणजे अभ्यंग. त्याबद्दल आज अधिक जाणून घेऊया...

आगामी गुरुपौर्णिमेच्या निमित्ताने पालकांनी केवळ मुलांचे लाड-हट्ट न पुरवता त्यांच्या सवयी बदलण्यासाठी, त्यांना चांगल्या सवयी लावण्यासाठी स्वत:पासून सुरु करावी, कारण पालक हेचि आद्यगुरु.....

काही वेळेस शारीरिक कारणांनी पोटदुखी होते, तर काही वेळेस मानसिक. क्वचित प्रसंगी ही ‘काल्पनिक पोटदुखी’ही असू शकते...

थोड्या अवधीसाठी असलेली चिंता, सौम्य स्वरूपातील काळजी हे रास्त आहे. याला ’नैराश्य’ म्हणत नाही, पण याची प्रखरता तीव्र असली किंवा अवधी खूप महिन्यांचा असला, तर मात्र ते प्रसवोत्तर नैराश्य असण्याची शक्यता आहे...

Allergy test करून सर्व allergensची माहिती होत नाही. त्यापेक्षा त्वचेची प्रतिकारशक्ती वाढविणे महत्त्वाचे आहे. ही प्रतिकारशक्ती वाढविणे महत्त्वाचे आहे...

बदामात खूप प्रथिने आहेत. त्यामुळे शाकाहारी व्यक्तींच्या आहारात बदाम असावा. बदामाने ना जाडी वाढते ना कोलेस्टेरॉल, पण याचे योग्य प्रमाणात सेवन होणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. ..

सुशोभिकरण, हार-माळांमध्ये व अन्य शोभिवंत सजावटीत जास्वंदाचे फूल वापरले जाते. असे असले तरी जास्वंदीचे काही औषधी उपयोगही आहेत. त्याबद्दल थोडे जाणून घेऊयात...

पपई ही त्वचेसाठी, केसांसाठी आणि पोटांच्या विविध तक्रारींसाठी अत्यंत गुणकारी आहे, हे कुठे ना कुठे तरी सर्वांनी ऐकलेले असते, माहीत असते. तेव्हा आज पपईबद्दल अधिक माहिती करून घेऊया. ..