महत्त्वाचा दस्तऐवज
01-Jul-2024
Total Views |
ऑस्ट्रियातील व्हिएन्ना येथे ’वर्ल्ड वाइल्डलाइफ क्राइम रिपोर्ट 2024’चे अनावरण करण्यात आले. हा अहवाल युनायटेड नेशन्स ऑफिस ऑन ड्रग्ज अँड क्राइम (UNODC) ने प्रकाशित केला आहे. 2016 आणि 2020 नंतरचा हा तिसरा अहवाल आहे. हा अहवाल CITES अंतर्गत अवैध वन्यजीव व्यापाराचे परीक्षण, आणि जगभरातील वन्यजीव गुन्ह्यांच्या परिणामांचे विश्लेषण करतो. या अहवालात वन्यजीव गुन्हेगारीला आळा घालण्याच्या उद्देशाने केलेल्या उपाययोजनांचे मूल्यमापन करण्यात आले आहे. यामुळे डेटा-चालित संशोधन धोरणनिर्मितीसाठी एक मजबूत पाया तयार करते. हे माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास आणि लक्ष्यित हस्तक्षेपांना प्रोत्साहन देते.
2024ची आवृत्ती वन्यजीव तस्करीची कारणे, आणि परिणामांचे मूल्यांकन करते. हा अहवाल वेगवेगळ्या प्रदेशांमध्ये तस्करी करणार्‍या घटकांवर प्रकाश टाकतो. हा अहवाल सध्या सुरू असलेल्या वन्यजीव गुन्हेगारी संशोधनाला संबोधित करतो. ’निमल सीझर्स’ डेटामध्ये 162 देशांमधील अवैध व्यापाराचा समावेश आहे. यामध्ये अंदाजे 4 हजार वनस्पती आणि प्राण्यांच्या प्रजातींचा समावेश आहे. 3 हजार 250 प्रजाती CITES परिशिष्टांमध्ये सूचीबद्ध आहेत. बेकायदेशीर व्यापारामुळे प्रजातींचे स्थानिक किंवा जागतिक विलोपन झाले आहे. यामुळे पर्यावरण आणि निसर्गापासून मिळणारे सामाजिक-आर्थिक फायदे विस्कळीत झाले आहेत. अहवालात विविध प्रजातींवरील केस स्टडीचा समावेश आहे. जिवंत ऑर्किड, वाळलेले समुद्री घोडे, रोझवूड लाकूड, आफ्रिकन हस्तिदंत, आफ्रिकन गेंड्याची शिंगं आणि पँगोलिन स्केल ही उदाहरणे आहेत. या केस स्टडीज वन्यजीव गुन्ह्यांचा व्यापक परिणाम दर्शवतात.
या अहवालासाठीचा डेटा राष्ट्रीय वार्षिक अवैध व्यापार अहवालांमधून येतो. CITES पक्षांना दरवर्षी हे अहवाल सादर करणे आवश्यक आहे. ही माहिती CITES अवैध व्यापार डेटाबेसमध्ये संकलित केली आहे. डेटाबेस CITES सचिवालयाच्या वतीने UNODC द्वारे होस्ट केला जातो. वन्यजीव गुन्ह्यांचा सामना करण्यासाठी CITES ही प्राथमिक कायदेशीर चौकट आहे. हे त्याच्या परिशिष्टांमध्ये सूचीबद्ध वन्यप्राणी आणि वनस्पतींच्या नमुन्यांमधील आंतरराष्ट्रीय व्यापाराचे नियमन करते. CITES UNODC, INTERPOL, जागतिक सीमाशुल्क संघटना (WCO) आणि जागतिक बँक समूह यांच्याशी जवळून काम करते. हे सहकार्य आंतरराष्ट्रीय कंसोर्टियम ऑन कॉम्बेटिंग वाइल्डलाइफ क्राइम (ICCWC) मार्फत आहे.
ICCWC चे ध्येय गुन्हेगारी न्याय प्रणाली मजबूत करणे आहे. हे राष्ट्रीय, प्रादेशिक आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर समन्वित समर्थन प्रदान करते. जागतिक वन्यजीव गुन्हे अहवाल 2024 हा ICCWC आणि CITES पक्षांसाठी एक महत्त्वाचा स्रोत असेल. हे ICCWC द्वारे जागतिक संशोधन आणि विश्लेषण अभ्यासाची माहिती देईल. वन्यजीव गुन्हेगारीचा मुकाबला करण्यासाठी बहुआयामी दृष्टिकोनाची नितांत गरज आहे. अहवाल धोरणकर्ते, कायद्याची अंमलबजावणी करणार्‍या एजन्सी आणि संरक्षकांसाठी आवश्यक आहे. हे सर्वसमावेशक डेटा आणि वन्यजीव तस्करी गतिशीलतेमध्ये अंतर्दृष्टी प्रदान करते. हे आंतरराष्ट्रीय सहकार्याचे महत्त्व अधोरेखित करते. वन्यप्राण्यांच्या संरक्षणासाठी धोरणांमध्ये सतत संशोधन आणि नावीन्य आणण्याची गरज आहे.
बेकायदेशीर वन्यजीव व्यापार, जैवविविधता आणि जागतिक सुरक्षेसाठी महत्त्वपूर्ण धोके निर्माण करतो. अहवालातील निष्कर्ष आणि शिफारशी वन्यजीव गुन्ह्यांसाठी प्रभावी आणि शाश्वत उपाय विकसित करण्यात मदत करतात. वन्यजीवांमधील आंतरराष्ट्रीय व्यापाराचे नियमन करण्यात ICCWC महत्त्वाची भूमिका बजावते. प्राथमिक कायदेशीर फ्रेमवर्क म्हणून, CITES UNODC, INTERPOL, WCO, आणि ICCWC द्वारे जागतिक बँक समूह यांच्याशी सहयोग करते.
सारांश, जागतिक वन्यजीव गुन्हे अहवाल 2024 हा एक महत्त्वाचा दस्तऐवज आहे. हे जागतिक वन्यजीव गुन्हेगारी परिस्थितीमध्ये महत्त्वपूर्ण अंतर्दृष्टी प्रदान करते. अहवाल चांगले धोरणात्मक निर्णय आणि लक्ष्यित हस्तक्षेपांना प्रोत्साहन देतो. वन्यजीव गुन्ह्यांचा सामना करण्यासाठी डेटा आणि शिफारसी महत्त्वपूर्ण आहेत. आंतरराष्ट्रीय सहकार्य आणि सतत संशोधन आवश्यक आहे. हा अहवाल वन्यजीवांच्या संरक्षणासाठी प्रभावी आणि शाश्वत उपाय तयार करण्यात मदत करतो.
उमंग काळे
पर्यावरण प्रतिनिधी, वन्यजीव छायाचित्रकार.
जंगलात फिरून विविध जीव कॅमेरात कैद करण्याची आवड, मध्य भारतातील बहुतांश जंगलात फिरण्याचा अनुभव. रामनारायण रुईया महाविद्यालयातून 'बी. एम. एम.' पदवी प्राप्त करून पर्यटन शास्त्रात पदव्युतर शिक्षण. आणि नाविन्याचा ध्यास.