बारसू रिफायनरी प्रकल्प : प्रशासन आणि विरोधकांत संवाद महत्त्वाचा

सध्या लागवड होत असलेल्या काजूंपेक्षा जर गावठी काजूची लागवड केली, तर त्यावर निसर्गाचा फारसा परिणाम होत नाही, असा माझा अभ्यास आहे. स्थानिक प्रजाती जर आपण लावल्या तर त्याला कुठलाही फटका बसत नाही. काही विशिष्ट प्रजातींची लागवड भरमसाठ पद्धतीने केल्यामुळे आणि एकप्रकारची पीकपद्धती रुजवल्याने काजूवर ही संकटे आली असं म्हटलं तर चुकीचं ठरणार नाही. गावठी काजूचे उत्पादन कमी असले तरी त्यावर कुठलाही विपरीत परिणाम होत नाही. नारळ, सुपार्‍या, कोकम, जांभूळ, करवंदे ही पिकेही कोकणात खूप मोठ्या प्रमाणात येतात. मागील ३० वर्षांच्या माझ्या अभ्यासात कोकणात करवंदाचे पीक आले नाही, असे एकही वर्ष मिळणार नाही. मात्र, या पिकांकडे दुर्लक्ष होते हे दुर्दैव आहे. उद्या जर करवंदांच्या पिकावर सर्वांनी लक्ष केंद्रित केले, तर आज जी स्थिती हापूसच्या संदर्भात झाली, तीच उद्या करवंदांच्या बाबतीतही होऊ शकते. जर करवंदांचा वापर व्यावसायिकदृष्ट्या व्हायला मोठ्या प्रमाणात सुरुवात झाली, तर त्यापासूनही अनेक गोष्टी करता येऊ शकतात. त्यातही कृत्रिमता आणि रासायनिक वापर करून त्याचेही हापूसप्रमाणे होऊ शकते. कोकमचेही असेच आहे. कोकमचा वापर सरबत, आमसूल, व्हॅसलिन, मेण, वंगण आणि अशा अनेक गोष्टींसाठी करता येऊ शकतो. मात्र, त्याकडे कुणाचेही लक्ष नाही. त्यामुळेच हे बायप्रॉडक्ट्स दुर्लक्षित राहतात आणि सगळं लक्ष हापूस आंब्यांवर राहते, हे वास्तव आहे. कलमीकरणाच्या माध्यमातून घेतले जाणारे पीक कोकणसाठी आणि पिकासाठीही हानिकारकच आहे. त्यामुळे हापूसविषयी बोलायचे तर पूर्वीप्रमाणे कोकणातील हापूसचे चित्र निर्माण करायचे असेल, तर नैसर्गिक पद्धतीने कुठल्याही रासायनिक विषारी द्रव्यांचा वापर न करता आणि जैवविविधतेला केंद्रस्थानी ठेऊन हापूसचे उत्पादन झाले तर कोकणसाठी, हापूस उत्पादकांसाठी आणि कोकणवासीयांसाठी खूप फायदेशीर होईल.