एक अविस्मरणीय अनुभव...

नोव्हेंबर महिना माझ्या दृष्टीने खूप धावपळीचा गेला. नाशिकचे संघ कार्यकर्ते मंगेश खाडिलकर यांना संविधान अभ्यास वर्ग घ्यायचा होता. दोन महिन्यांपूर्वी त्यांनी 6 नोव्हेंबर ही तारीख निश्चित केली. तेव्हा मी त्यांना म्हटले की, पुढील 15 वर्षे ‘संविधान’ या विषयावर कृती करणारे कार्यकर्ते वर्गाला उपस्थित करा. वयस्कर कार्यकर्त्यांना आग्रह करू नका. ते म्हणतील, “पतंगे, तुमची भाषणे फार अप्रतिम झाली आणि स्तुती ऐकण्याची मला अजिबात आवड नाही.” मुलतः मी कार्यकर्ता असल्यामुळे जो विषय मांडला आहे, त्यावर कार्यवाही काय होणार आहे, हे माझ्या दृष्टीने महत्त्वाचे राहते. नाशिकच्या संविधान अभ्यास वर्गात जवळजवळ 180 कार्यकर्ते (स्त्री-पुरूष) होते. सर्वच तरुण होते व बहुजन समाजातील बहुसंख्य होते. मंगेश खाडिलकर यांचे अभिनंदन करावे तेवढे थोडे. प्रत्येकी 80 मिनिटांचे एक सत्र अशा तीन सत्रात मी ‘संविधान’ विषय सर्वांना समजावून सांगितला.

या दोन दिवसांच्या चर्चा क्षेत्रातील वक्त्यांची नावे अशी होती, ‘संघर्ष महामानवा’चा - राणीताई सोनावणे, ‘सामाजिक न्याय आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर’ - आसाराम कसबे, ‘डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे राष्ट्र उभारणीतील योगदान’ - प्रा. धनंजय भिसे, ‘अब्राहम लिंकन ते बराक ओबामा’ - अमोल दामले, ‘बुकर टी वॉशिंग्टन’ - प्रा. पुनम गुजर, ‘मार्टिन ल्यूथर किंग’- रमेश वाकनिस, ‘मी मनू आणि संघ’ - सतीश अवचार, ‘अंगुस्तान ते लेखणी’ - सुनीता सलगर, ‘समरसतेचा वाटसरू’ - मंगला सपकाळे, ‘आम्ही आणि आमचे संविधान’ - सुनंदा भगत, ‘आपले मौलिक संविधान’ - प्रशांत यादव, ‘आपले संविधान - तत्त्वविचार, मूल्यसंकल्पना, ध्येयवाद’ - दिगंबर ढोकले, ‘कथामृत’ - श्रीकांत चौगुले, ‘कथा लोकप्रज्ञेच्या’ - रूपाली कालेकर, ‘सांस्कृतिक भारतातील श्रेष्ठ लोककथा’ - स्मिता जोशी, ‘गांधी समजून घेताना’ - मारूती वाघमारे, ‘तथागतांचे विचार’ - उज्ज्वला हातगळे, ‘तथागत आणि श्रीगुरूजी’ - रूपाली भुसारी, ‘साहित्य संगिती’चा समारोप ज्येष्ठ साहित्यिक’ डॉ. सदानंद मोरे यांच्या हस्ते झाला. यातील एकही समीक्षक नव्हता. त्यांची विषयमांडणी ऐकून मला हे जाणवले की, पुस्तक त्यांना दोन-तीनदा तरी वाचावे लागले असावे. काय बोलायचे याचे त्यांनी मुद्दे काढलेले होते आणि कुठेही इकडे तिकडे न भरकटता पुस्तकाच्या मध्यवर्ती संकल्पनेला प्रत्येकाने आपल्या शब्दात फारच प्रभावीपणे मांडले.