मुंबईतील पूरनियंत्रण प्रणालीची सद्यस्थिती

महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री उद्धव ठाकरे यांनी १२ जून रोजी मुंबईत पूरनियंत्रण प्रणाली प्रकल्पाचे उद्घाटन केले. त्यावेळी आपल्या भाषणात बोलताना मुख्यमंत्र्यांनी सांगितले की, “ही नियंत्रण प्रणाली म्हणजे एक सुखकर बाब होईल आणि त्यातून मुंबई शहरात भविष्यात उद्भवणार्‍या पुरांची माहिती ७२ तास आधी मिळून त्यावर उपाय शोधणे शक्य होईल.” मुख्यमंत्र्यांचे विधान योग्य असले तरी, सध्या मुंबईमध्ये पावसाचे प्रमाण फार अनियमित झाले आहे आणि त्यामुळे तो वेळेत पडेल की नाही वा तो पडल्यास किती तीव्रतेने पडेल, याविषयी अंदाज वर्तविणे फार कठीण आहे. त्यामुळे भारतीय हवामानशास्त्र खात्याने आणि पृथ्वी-विज्ञान खात्यातील (MOES) भारतीय उष्ण कटिबंध हवामान विषयक संस्था (IITM) यांनी मिळून मुंबईत जी पूरनियंत्रण प्रणाली (IAflows) बसविण्याचे ठरविले आहे ते म्हणजे एक सुखस्वप्न ठरेल. गेल्या कित्येक वर्षांपासून मुंबईला मोठ्या पावसाला आणि नागरी पूरस्थितीला तोंड द्यावे लागते. त्यामुळे या पूरस्थितीचे नियंत्रण करण्यासाठी पुराची व पावसाची अचूक माहिती आधी मिळणे फार जरुरीचे आहे. म्हणूनच ‘आय-फ्लोज’ पूरनियंत्रण प्रणाली मुंबई शहर व उपनगरांसाठी एक वरदान ठरु शकते. कारण, त्या मोठ्या पावसाच्या अनुषंगाने पूरनियंत्रणाकरिता योग्य निर्णय ताबडतोब घेता येतील. ही पूरनियंत्रण प्रणाली अचूकपणे कार्यरत करण्यासाठी मुंबईची भौगोलिक स्थिती, पर्जन्यवाहिनी व्यवस्था, उंचसखलता, लोकसंख्या, पायाभूत बांधकामे, भूखंडाचा वापर कसा केला आहे, पाणथळी, मिठी, दहिसर, ओशिवरा, पोयसर व उल्हास नद्यांच्या ठिकाणांची माहिती घेणे जरुरी ठरते. सध्या भारतीय हवामान खाते (आयएमडी) पूरनियंत्रणाकरिता ६ तास ते ७२ तासांपूर्वी अलर्ट घोषित करते. त्यावरून मुंबई महापालिकेला पूरनियंत्रणाकरिता तजवीज करता येईल.

 

‘एमएमआर’मध्ये एकूण ६ रडार!

वेरावली, गोरेगाव येथे ‘सी बॅण्ड’ (‘एस’ व ‘एक्स बॅण्ड’चा मध्य असलेले) रडार सुमारे २५० ते ३०० किमी अंतरावरील हवामानाचा वेध घेऊ शकते. महापालिकेने हे रडार बसविण्यासाठी जागा उपलब्ध करून दिली आहे. पुढील वर्षी पावसाळ्यापूर्वी हे दोन ‘बॅण्ड रडार’ कार्यरत होतील, असा विश्वास हवामान केंद्राच्या पश्चिम विभागाचे उपमहासंचालक कृष्णानंद होसाळीकर यांनी व्यक्त केला आहे.

या रडारच्या माध्यमातून संभाव्य पाऊस, चक्रीवादळे, हिमवृष्टी, बर्फवृष्टी, धुलिकणांचे वादळ वा इतर कुठलेही वादळ यांचा अंदाज योग्य वेळेत घेऊन, त्यानुसार काळजी घेता येते. त्यामुळे चक्रीवादळ, पुरासारख्या नैसर्गिक संकटांमुळे होणारी संभाव्य जीवितहानी आणि वित्तहानी टाळण्यासाठी रडारची भूमिका महत्त्वाची ठरते. मात्र, हे रडार पावसाळ्यातच बंद पडले तर ढगांची उंची व त्यांची व्याप्ती यांची माहिती मात्र प्राप्त होत नाही. त्यामुळे मुंबईला दुसर्‍या रडारची फार आवश्यकता होती. या दुसर्‍या रडारच्या कामाने आता गती घेतलेली दिसते. परंतु, याकरिता कोणतीही इमारत उभारण्याची गरज नाही. कारण, हा टॉवर आधीच तयार असतो.

 

स्वयंचलित पर्जन्यमापक यंत्रे

चितळे समितीचा अहवाल बासनात गुंडाळला!

उच्च दर्जाचे आपत्कालीन व्यवस्थापन कक्ष

पूरपातळीचा आता अधिक अचूक अंदाज

प्राधिकरण असूनही बचावकार्य पालिकेकडे

आपत्ती व्यवस्थान प्राधिकरणाची कर्तव्ये

 

- आपत्तीची तीव्रता कमी करण्यासाठी उपाययोजना करणे 

- कामाची जबाबदारी घेऊन अंमलबजावणीविषयी देखरेख ठेवणे

- निरनिराळ्या माध्यमातून जनजागृती करणे

- स्थानिक प्रशासनाला विसंगती निर्माण झाल्यास त्याना मार्गदर्शन करणे