कला हा एकची धर्म...

 

 

कोणत्याही कलेला जात, धर्म नसतो आणि अशा काही नियमांमध्ये, बंधांमध्ये कला फुलत नाही. कारण, ती या सर्वांपलीकडे जाऊन लोकांच्या मनात घर करते. वसईजवळच्या गिरीज गावातील रॉकी आणि रेनॉल्ड सिक्वेरा बंधूंचेही हेच वेगळेपण. त्यांनी स्वतः ख्रिस्तीधर्मीय असल्यामुळे आपली कला केवळ येशू ख्रिस्त, मदर मेरीच्या मूर्त्यांपर्यंतच मर्यादित ठेवली नाही, तर ‘गौरीच्या मूर्त्या तयार करून मिळतील का?’ अशी विचारणा करणार्‍यांनाही त्यांनी त्यांच्या आवश्यकतेनुसार लाकडी मूर्त्या घडवून दिल्या. दुसरीकडे आपल्याकडील चित्र घेऊन आलेल्यांनाही त्याप्रमाणेच हुबेहूब गणपतीच्याही मूर्त्या साकार करून दिल्या. पाहता क्षणी त्या प्लॅस्टर ऑफ पॅरिसच्या वाटतील अशा अगदी सजीव आणि देखण्या, मात्र प्रत्यक्षात त्या लाकडी मूर्त्या अपार मेहनतीने, कष्टाच्या हातांनी साकारलेल्या...

 

१९१६ साली मायकल सिक्वेरा यांनी वसईत पहिली लाकडी मूर्ती घडवली. तेव्हापासून सिक्वेरा घराण्याची ही वाटचाल आजही सुरू आहे. वयाच्या दहाव्या वर्षी रॉकी यांनी वडिलांना मदत करण्याच्या हेतूने काष्ठशिल्प विद्येचं शिक्षण त्यांच्याकडून घेण्यास सुरुवात केली. वडिलांकडून मिळालेला हा कलेचा अदुत वारसा त्यांनी नुसताच जपला नाही, तर त्याला सातासमुद्रापार एक नवीन ओळखही मिळवून दिली. वसईतील अनेक चर्चमध्ये त्यांची शिल्प सर्वांचेच लक्ष वेधून घेतात. मुंबई, खंबात, सुरत अशी देशात, तर कॅनडा, कॅलिफोर्निया, मलेशिया अशी विदेशातही त्यांनी साकारलेली काष्ठशिल्प डौलाने उभी आहेत. त्यांनी अपार मेहनतीने साकारलेला क्रुसावरील येशू आजही रोममधील व्हॅटिकन सिटीत विराजमान आहे. आज दोन्ही बंधुंनी त्यांच्या वयाची सत्तरी गाठली असली तरी कामाची जिद्द आणि उमेद तीच असल्याचे प्रकर्षाने जाणवते. विशेष म्हणजे, कोणत्याही महाविद्यालयातून सिक्वेरा बंधूनी काष्ठशिल्पाचे रितसर प्रशिक्षण घेतले नसले तरी त्यांनी आपल्या कलाकुसरीच्या जोरावर साकारलेल्या लाकडी मूर्त्या आजही देशभरातील अनेक मंदिरे आणि चर्चमध्ये कौतुकास पात्र ठरतात. आजच्या युगातील कलाशिक्षणाचे महत्त्व समजून त्यांनी कलेची आवड असलेल्या आपल्या मिंगलेश्वर आणि बेंझोनी या मुलांना जे. जे. स्कूल ऑफ आर्ट्‌समध्ये शिक्षण देण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनीही आपले नाव सार्थ ठरवत शिल्पशास्त्रातील पदविका मिळवली. मिंगलेश्वर आणि बेंझोनी या तिसर्‍या पिढीनेही आपला हा वारसा तितक्याच आपुलकीने आणि व्यावसायिकतेने जपला आहे. त्यातच आपण घेतलेल्या शिल्पशास्त्रातील शिक्षणाच्या मदतीने त्यांनी पिढीजात काष्ठशिल्प कलेला नव्या रूपात साकारण्याचा यशस्वी प्रयत्नदेखील केला आहे.

 

काष्ठशिल्पाला सोन्याचा मुलामा देण्याचे कौशल्य सिक्वेरा कुटुंबाला अवगत आहे. मुंबईतील भायखळा येथील डॉ. दाजी भाऊ लाड म्युझियमचे २००७-०८च्या सुमारास नूतनीकरण करण्यात आले. त्यावेळी या ऐतिहासिक इमारतीला सुवर्ण झळाळी देण्याची महत्त्वपूर्ण जबाबदारी सिक्वेरा बंधूच्या खांद्यावर होती. कोणत्याही ब्रशचा वापर न करता पारंपरिक पद्धतीने त्यांनी सोन्याचा मुलामा चढवण्याची कामगिरी फत्ते केली. अपार मेहनतीच्या जोरावर नावलौकिक कमावले. याची दखल ‘युनेस्को’नेही घेतली आणि त्यांना ‘ऍवॉर्ड ऑफ एक्सलन्स’ देऊन गौरविण्यात आले.

 

काष्ठशिल्पाची आपली कला जोपासत रेनॉल्ड सिक्वेरा यांनी आपला खगोलशास्त्राचा छंदही जोपासला आहे. अवकाशातील ग्रहतार्‍यांचा अभ्यास करण्यासाठी त्यांनी आपली स्वतःची उपकरणेही तयार केली आहेत. त्यापैकी एका उपकरणाची ऑस्ट्रेलियातील एका खगोलशास्त्राच्या शाळेने विशेष दखल घेतली असून या क्षेत्रातील अनेक मान्यवरांनीही त्याची वाहवा केली आहे. रेनॉल्ड यांच्या वडिलांना आकाशदर्शनाचा छंद होता. कामातून वेळ मिळाला की ते उर्वरित वेळ ग्रहतार्‍यांच्या निरीक्षणासाठी राखून ठेवत. त्यांच्याचमुळे ग्रह-तार्‍यांचीदेखील आवड रेनॉल्ड यांच्या मनात निर्माण झाली. पुढे जाऊन याच्या अभ्यासासाठी त्यांनी अनेक पुस्तके जमवली. याच आधारावर १९९२ साली शनीची कडी वेळोवेळी कशी दिसतात, याचंही एक मॉडेल त्यांनी तयार केलं. त्यांच्या या मॉडेलला दाद दिली ती नेहरू तारांगणने. नेहरू तारांगणने त्यांच्याकडून चक्क ते मॉडेल विकत घेतले तर दुसरीकडे त्यांनी आंतरराष्ट्रीय सौरघड्याळदेखील तयार केले. यामध्ये एखाद्या गावचे अक्षांश-रेखांश माहीत असल्यास त्याची अचूक वेळही जाणून घेण्याची सोय त्यांनी केली आहे. त्यांनी सूर्योदय आणि सूर्यास्त यांचे फार सोप्या पद्धतीने आकलन होण्यासाठी तयार केलेल्या मॉडेलचेही डॉ. अनिल काकोडकर, डॉ. जयंत नारळीकर आणि दा. कृ. सोमण यांनी कौतुक केले आहे, तर दुसरीकडे पिंपरी-चिंचवड येथे भरवण्यात आलेल्या स्पेस एक्झिबिशनमध्ये त्यांनी सादर केलेल्या मॉडेल्ससाठी भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था अर्थात ‘इस्रो’नेही प्रशस्तीपत्रक देऊन त्यांना गौरवले आहे. आपल्या या ग्रहतार्‍यांच्या छंदाबद्दलची एक आठवण सांगताना ते म्हणतात की, ‘‘मला खगोलशास्त्राची आवड वडिलांकडे बघूनच लागली आणि वाचलेल्या गोष्टींची सत्यता पडताळण्याचीही सवय मी अंगी लावून घेतली. या सर्व गोष्टींचे आकलन करण्यासाठी गो. रा. परांजपे यांचे ‘सृष्टीज्ञान-आकाशदर्शन ऍटलास’ आणि व्यंकटेश गोखले यांचे ‘अंतरिक्ष दर्शन’ ही दोन पुस्तके विकत घेतली. दीड दशक आकाशदर्शन केल्यानंतर शाळा-कॉलेजमधल्या मुलांनाही या गोष्टी माहीत नसल्याचे निदर्शनास आले आणि नव्या उपक्रमाची सुरूवात झाली.‘‘