सोक्रेटिसने सांगितलेल्या वक्तव्याच्या तीन कसोटी आहेत - बोलणे हे सत्य, उपयुक्त व हितकारक असावे. तसे नसेल तर बोलू नये. गीतेत भगवंतानी सांगितले आहे - अनुद्वेगकरं वाक्यं सत्यं प्रियहितं च यत्। अर्थात, बोलणे हे उद्वेग निर्माण न करणारे, सत्य, प्रिय व ..

आज श्रीगणेश चतुर्थीनिमित्त भारतातील व भारताबाहेरील काही नृत्य गणेशांच्या मूर्ती, परंपरेचा आढावा घेणारा हा लेख.....

संक्रांतीचा ( makar sankranti ) सण साजरा करण्यात प्रचंड विविधता दिसते. पदार्थांमध्ये, गोधनाच्या सेवेमध्ये, उपासनेमध्ये आणि खेळांमध्ये ही विविधता दिसते. असे म्हणता येईल की, या सणाचे तत्त्व एक आहे - तीळगूळ, गोसेवा आणि सूर्योपासना आणि भारतभर तेच एक ..

दि. १३ सप्टेंबर २००७. संपुआ सरकारने सर्वोच्च न्यायालयात ‘अ‍ॅफिडेव्हिट’ सादर केले. त्याचा आशय होता - श्रीराम ही काल्पनिक व्यक्तिरेखा आहे, ऐतिहासिक नाही. श्रीराम कधीच जन्मले नव्हते. अर्वाचीन काळात जन्म झाल्याचा पुरावा म्हणजे जन्मदाखला. या दाखल्यावर ..

जगभर आज दि. १ जानेवारीला नवीन वर्ष सुरू होत आहे. या कालगणनेत दिवसाची सुरुवात मध्यरात्री होत असल्याने, नवीन वर्षाचे स्वागतही सहजच मध्यरात्री केले जाते. जगभर आतशबाजीने जल्लोषात नवीन वर्षाचे स्वागत होते. नवीन वर्ष १ जानेवारीला का सुरू होते? आता येणारे ..

भारतीय ज्ञानाचा प्रचंड ठेवा ज्या विविध ग्रंथात बद्ध केला आहे, त्यांची अगदी जुजबी पण मौल्यवान माहिती सहस्रावधी ग्रंथांपैकी एखाद-दुसर्‍या ग्रंथातील दोन-चार श्लोकांमधूनही मिळते. या वाड्.मय समुद्रातून जरी विविध शास्त्रांची माहिती मिळत असली, तरी ती एकमेकांपासून ..

पद्मश्री सुभाष काक हे वैज्ञानिक असून ओकाहामा स्टेट युनिव्हर्सिटी-स्टिलवॉटर येथे संगणकशास्त्राचे प्राध्यापक आहेत. ते पंतप्रधानांच्या विज्ञान व तंत्रज्ञान सल्लागार समितीचे सदस्यही आहेत. त्यांनी विज्ञान, गणित, खगोलशास्त्र यांच्या इतिहासावर शोधनिबंध ..

सिंधुदुर्गात ’हत्ती पकड मोहिमे’ची जोरदार मागणी होत आहे. मात्र, हत्तीला हिंदू संस्कृतीच्या वेगवेगळ्या कक्षांमध्ये महत्त्व लाभले आहे. ..

नुकताच संपन्न झालेला 'व्हॅलेंटाईन सप्ताह' आणि उद्याच्या महाशिवरात्रीच्या मुहूर्तावर, भगवान शिवशंकर आणि देवी पार्वती यांच्यातील भावानुबंध उलगडून पतीपत्नीच्या नातेसंबंधाचा परिपाठ सांगणारा हा लेख.....

प्रत्येक सणाचे स्वत:चे खेळ. जसे, नवरात्रीच्या दरम्यान खेळला जाणारा भोंडला. लहान मुलींना एकत्र आणणारा हा सोहळा...

इतके दिवस फक्त माझं असलेलं झाड आता गल्लीतील सगळ्या स्त्रियांचं होतं. वटपौर्णिमेच्या परंपरेने मला वडाची काळजी वाहणाऱ्या काही मैत्रिणी मिळाल्या. मैत्रिणी जोडणारा आणि झाडांना आपलसं करणारा हा सण. ..

सहसा, सकाळी पूजा करणे नवऱ्याकडे आणि संध्याकाळी देवाजवळ दिवा लावणे बायकोकडे अशी वाटणी झालेली दिसते. एकाच्या गैरहजेरीत दुसरा पूजा करतो किंवा दिवा लावतो. पण सकाळ-संध्याकाळ देवघरात दिवा लागतो...

मातृत्व हा स्त्रीच्या आयुष्यातील एक अत्यंत महत्त्वाचा टप्पा. नवीन बाळाचा जन्म केवळ मातेसाठीच नाही, तर कुटुंबासाठी व समाजासाठीसुद्धा एक अत्यंत महत्त्वाची घटना..

MtDNA म्हणजे आईकडून मुलीकडे जाणाऱ्या Mitochondrial DNA चा अभ्यास केला असता, असे कळते की भारतीय स्त्री हिच येथील लोकांची आई आहे, बाहेरची स्त्री नाही...

पृथ्वीवर जशा चंद्राच्या कला दिसतात, तशाच पृथ्वीच्या पण कला चंद्रावरून दिसतात. पृथ्वीची कला, पृथ्वीवरील ढगांचे आवरण, बर्फाचे अच्छादन, नद्या व सरोवरातील पाणीसाठा यांमुळे तिचा प्रवर्तित होणारा प्रकाश कमी-अधिक होतो.”, आबा म्हणाले...

सुत्त पिटकात निकाय नावाचे पाच भाग आहेत. त्यातील खुद्दक निकायमध्ये १५ लहान ग्रंथ आहेत. त्यापैकी एक ग्रंथ आहे जातक कथा!..

“पुरे! पुरे हं! उगीच काहीतरी समज करून घेऊ नका! आता सुमित आला आहे, तर दाखवा बरे तुमचे काय ते डीझाईनस् चे नमुने!”, न राहवून दुर्गाबाई म्हणाल्या...

चंद्रोदयाच्या वेळेचं एक आखीव रेखीव गणित आहे. चंद्राच्या उगवायच्या वेळा तिथी प्रमाणे ठरलेल्या असतात. म्हणजे कसे ते बघा....

मंत्ररामायणाच्या मंगलचरणात नीलकंठ म्हणतो की रामायण हे गायत्री स्वरूप आहे. गायत्री मंत्राच्या प्रत्येक अक्षराने वाल्मिकी रामायणाचे एक एक हजार श्लोक रचले आहेत. ..

रावणवहो म्हणजे रावणवध. हे महाकाव्य दशमुखवहो किंवा सेतूबंध या नावाने सुद्धा ओळखले जाते. रावणवहो या प्राकृत महाकाव्यात एकूण १५ आश्वासक (सर्ग) आहेत...

भासाची दोन नाटके रामायणावर आधारित आहेत – प्रतिमा नाटक व अभिषेक. प्रतिमा नाटक रामाच्या वनवासापासून राज्याभिषेकापर्यंत तर अभिषेक हे नाटक वालीवधापासून रामराज्याभिषेकापर्यंत आहे...

“How to live a powerful life” – यावर अनेक मॉडर्न गुरु बोलतात. त्या Powerful Life चे मूर्तिमंत उदाहरण म्हणजे श्रीराम!..

चंद्राशिवाय ग्रहण आणणारे आणखी काही ग्रह आहेत आपल्या आकाशात! ग्रहण म्हणजे काय सुमित, तर एका ग्रहाची सावली दुसऱ्या ग्रहावर पडणे. बरोबर?..

आपण पाहणार आहोत गुरुवर पडणारी गुरूच्या चंद्राची सावली! म्हणजे गुरु ग्रहावर घडणारे सूर्यग्रहण आपण पृथ्वी वरून पाहणार आहोत..

३१ तारखेचे चंद्रग्रहण त्या भल्या मोठ्या सावलीचा खेळ आहे! चंद्र त्या सावलीतून प्रवास करता करता काही काळापुरता गायब होणार आहे!..

सुमित, आजची गोष्ट आहे पुराणातली. आकाशाची, सूर्याची आणि चंद्राची! तुझ्या ओळखीची समुद्र मंथनाची गोष्ट आहे...

“पण आबा, पृथ्वीवरून कुठूनही चंद्र दिसतो, तसे चंद्रावरून पण कुठूनही पृथ्वी दिसणारच ना?”, सुमित म्हणाला. ..

“सुम्या, या महिन्यात आवर्जून बघायची घटना असेल ३१ जानेवारीला. या दिवशी महा नील चंद्र लाल रंगाचा होतांना दिसणार आहे!”, आबा म्हणाले...

मानवाची सर्वात प्राचीन साहित्य निर्मिती म्हणजे वेद. वैदिक साहित्या बद्दल गौतम धर्म सूत्रात म्हणले आहे की – सर्व धर्माचे आणि तत्त्वज्ञानाचे मूळ वेद आहेत. ..

“ओह नो!! प्रजापती मरतो? अशी कशी गोष्ट? मग यज्ञ, वर्ष कसे चालणार?”, सुमितने विचारले. पाहूयात पुढे काय होतं ते ... ..

प्रजोत्पत्ती करणारा तो प्रजापती, या प्रमाणाने, ही सर्व मंडळी दक्ष प्रजापतीची प्रजा होती. कालांतराने या प्रजेत २ मोठे गट तयार झाले – देव आणि असुर...

If Infinity is here ‘n there ‘n everywhere at all times, Zero is here and now...

जो धुमकेतू पृथ्वीच्या कक्षेला छेदून जातो, तो त्याचा स्वतंत्र पसारा सोडून जातो. त्या पसाऱ्याचा स्वतःचा असा एक उल्का वर्षाव होतो...

विक्रम संवत् कॅलेंडरच्या नवीन वर्षाचा पहिला दिवस म्हणजे - कार्तिक शुद्ध प्रतिपदा. अर्थात दिवाळीतील पाडावा...

नरकासुराच्या वधाची कथा येते महाभारतातील खिलपर्वात, हरिवंशमध्ये. ही कथा आहे काही अबलांची आणि एका सबलेची...

बॅले मधून – रामजन्मापासून ते राज्याभिषेकापर्यंत रामकथा सादर केली जाते...

महाराष्ट्रात या ९ दिवसात मुली एकमेकींकडे भोंडल्यासाठी जातात. तर गुजरातमध्ये या नऊ दिवसात गरबा नृत्य रंगते...

हरप्पाचे लोक शक्तीचे, देवीचे उपासक होते असे वाटते. मातृदेवता किंवा पृथ्वी – मातेची पूजा इथे सर्वत्र दिसते...

प्रत्येक ठिकाणाची शारदा पूजा वेगळी, तिचा बाज वेगळा आणि थाट वेगळा. आज काश्मीर मधील शारदेची माहिती...

नाथ म्हणतात - नऊ दिवस मी तुझी नऊ प्रकारे भक्ती करीन. तुझ्यासमोर रोज भक्तीचा एक एक अविष्कार मांडीन. तू माझ्या भक्तीला पावून, मला ज्ञान दे! आत्मज्ञान दे!..

आजकालचा रोष बघता ही पूजा कशी ‘पुरुष प्रधान संस्कृतीचे द्योतक आहे’ असे म्हणून नाक उडवले जाऊ शकते. पण मला तरी असे वाटते की संसार सुखाचा होण्यासाठी दिलेला हा एक कथारूपी उपदेश आहे...

चढ उतारचा, वळणा वळणांचा रस्ता चालता चालता अचानक एका ओढ्यापाशी थबकायचा. मग ओढ्यातल्या दगडां वरून उड्या मारत पलीकडे गेलं की पुन्हा बोट धरून पुढे घेऊन जायचा...

बकुळीचा मंद दरवळ आणि कृष्णाच्या वेणूचा मधुर नाद वाऱ्यावर तरंगत गोपींना वृंदावनी येण्याचा निरोप देत असे. आजही देवळाच्या दारात बकुळ दिसतो तो याचेच कारणे!..

सिपना वनराई मध्ये झाडांची रोपे, तसेच सेंद्रिय खत उपलब्ध असते. इथे एका दिवसाची कौटुंबिक सहलीची व्यवस्था आहे...

"खरय प्रतिभा, आपण भाषेत अडकून बसतो आणि मुद्दा बाजूलाच राहतो. आई, ज्ञानेश्वर या बद्दल काही सांगतात का?", प्रकाशने नीला आजीला विचारले...

आता तर म्हणे अंतरिक्षात सुद्धा मानवाने कचरा केला आहे! हा कचरा पृथ्वीच्या कक्षे बरोबर सूर्याभोवती फिरत असतो. एखाद्या दिवशी अंतरिक्ष स्वच्छता मोहीम हाती घ्यायला लागली तर नवल नाही! ..

एक दिवस डब्यात हे नको अश्या फिल्टर मधून पास झालेल्या पदार्थांची एक जंत्रीच करून फ्रिजवर लावली. पाहूयात या लिस्टमध्ये काय दडलयं ते... ..

उन्हाळ्याची सुट्टी संपत आली, तेंव्हा कुठे रजू आणि रघु मामाच्या गावाहून परत घरी आले. आल्यापासून सारखे मामाकडे काय केले, मामीने काय काय पदार्थ केले, नितीनदा बरोबरचे खेळ, रयुबिक क्यूबची सूत्रे आणि पूजा ताईच्या गोष्टी हेच बोलत होते!..

उन्हाळ्याची सुट्टी संपत आली, तेंव्हा कुठे रजू आणि रघु मामाच्या गावाहून परत घरी आले. आल्यापासून सारखे मामाकडे काय केले, मामीने काय काय पदार्थ केले, नितीनदा बरोबरचे खेळ, रयुबिक क्यूबची सूत्रे आणि पूजा ताईच्या गोष्टी हेच बोलत होते!..

एका संध्याकाळी मी तो नाचणारा रंगीबेरंगी गालीचा न्याहळत उभी होते. इतक्यात माझी शेजारीण गाडीवरून आली अन् म्हणाली, “किती कचरा पडतो नाही या फुलांचा?” ..

“पूजाताई, मागच्या वेळी तू यादव राजांची गोष्ट सांगितलीस. आणि एकदम ३५० वर्षांची उडी घेऊन शिवाजी महाराजांपर्यंत आलीस...

पूजाताई कॉलेज मधून आल्या आल्या रघु आणि रजू तिच्या मागे लागले. “पूजा ताई! आजची गोष्ट सांग!” ..

अक्षय तृतीया हा स्वयंसिद्ध मुहूर्त आहे. साडेतीन मुहूर्तां पैकी एक. पाहूयात याविषयीची माहिती...

पृथ्वीच्या रोजनिशी मध्ये पाहिलं तर २२ एप्रिल. दर वर्षी प्रमाणे, माझी मुले ‘अर्थ डे’ म्हणून माझा दिवस साजरा करणार. म्हणून रोजनिशी चाळली, तर मागच्या पानांवर हे लिहिलेले सापडले.. चला पाहूयात काय आहे ते.. ..

"पूजाताई! आज ज्ञानेश्वरीतील विज्ञान कथा सांग ना!”, रघुने पूजाताईला गळ घातली...

भगवंत म्हणतो – जो माझे नाव घेतो, तिथे मला यावेच लागते! एकवेळ सूर्याच्या प्रभेत मी सापडणार नाही, योग्याच्या ध्यानात मी सापडणार नाही...

उगवत्या सूर्याला वंदन करणारे हे अग्नी मंदिर पूर्वाभिमुख असे. चौथ्या शतकात ख्रिश्चन धर्माच्या उदयानंतर या मंदिरातील हजारो वर्ष चेतवलेला अग्नी विझवून पूजा बंद करण्यात आली...

“आबा, आपली सूर्या मंदिरांची यात्रा तर पूर्ण झाली. मग आज सूर्याबद्दल काय सांगणार?”, सुमीतने कुतूहलाने विचारले...

सुमित! चल, आज तुला भारतातील सूर्योपासनेच्या प्राचीन खुणा दाखवतो!..

सुमित, आज आपण पाहणार आहोत, चंद्राने बांधलेल्या मंदिराची गोष्ट, ही चांद्र कॅलेंडरची गोष्ट आहे, अती प्राचीन...

सुमित, आज आपण याच प्रांतातील चंद्र मंदिरे पाहू. प्राचीन काळापासून मानवाने जशी सूर्याची उपासना केली, तशी चंद्राची सुद्धा उपासना केली. या नकाशाच्या आधारे आपण चंद्र मंदिरांचा प्रवास करू...

पेट्रा या गावात अनेक मंदिरे आहेत. अजंठा - वेरूळ प्रमाणे दगडात कोरलेली ही मंदिरे त्यांच्या भव्यतेने डोळ्याचे पारणे फेडतात!..

स्तंभ उभा करून त्याची पूजा करणे ही फार प्राचीन पद्धत आहे. एकाच दगडात तयार केलेले, monolithic, स्तंभ जगभर दिसतात. Menhirs, Stonehenge ही त्याची अति प्राचीन रूपे आहेत. तर नंतरच्या काळात व्यक्तीच्या स्मरणार्थ, युद्धातील विजयाच्या स्मरणार्थ - स्तंभ ..

“आज इजिप्तचे एक सूर्य मंदिर पहिले, पुढच्या वेळी इजिप्त मधली आणखीन काही सूर्य मंदिरे पाहू.” ..

संक्रांतीच्या दिवशी आसामला बिहू, काश्मीरला छज्जा, पंजाबात भांगडा नृत्य रंगते. मध्य भारतात, गुजरात पासून आंध्र पर्यंत एकत्र येऊन पतंग उडवतात. तर दक्षिण भारतात प्राण्यांचे खेळ रंगतात - कुठे एडक्यांची झुंज, कुठे कोंबड्यांची झुंज तर कुठे जल्लीकटू...

“तिळगुळ घे आणि गोड बोल!”, दुर्गाबाईंनी सुमितच्या हातावर लाडू ठेवला...

आता आपण गंधारच्या पलीकडे पर्शिया मध्ये जाऊ. या प्रदेशात असुर मंडळींना देवत्व प्राप्त झाले. जाणून घेऊयात याबद्दल....

“आबा, हा कसला रोल आहे तुमच्या हातात?”, सुमितने आबांना विचारले...

माझं झाडांचे प्रेम गॅलेरीतून कधी ओसंडून वाहू लागले ते कळलेच नाही. फुलझाडे लावायच्या नादात कधीतरी एका झाडाचे रोप रुजले. त्या पुढे काय झाल वाचूयात... ..

“या! या! श्रीधरपंत. आज काय आजार काढलाय?”, डॉक्टर काकांनी त्यांच्या teenage patient चे स्वागत करतांना विचारले. ..

ही व्यवसाय करत असतील त्यासाठी ते फार कष्ट करतात! आणि जे असे करतात त्यांना यश आणि कीर्ती मिळते!”आयुष्य वेचती जीवे..

ज्ञानदेवांनी संस्कृत गीता मराठीत आणली. सर्वसामान्य माणसाला अर्थ कळवा म्हणून माहितीतली उदाहरणे देऊन अवघड संकल्पना समजावून दिल्या. त्या उदाहरणांमधील एक वैज्ञानिक उदाहरण आपण आज पाहू...

आबांनी सुमितला विचारले, “मागे तुला कृष्णाच्या सांब नावाच्या मुलाची गोष्ट सांगितली होती, ती आठवतंय?” सुमित म्हणाला, “हो तर! सांबला महारोग झाला तेंव्हा त्याने सूर्याची उपासना केली. १२ वर्षांच्या तपानंतर, सांब रोगमुक्त झाला. तेंव्हा सांबने मुलतान ..

गायीचे दुध हवे म्हणून लोक तिला गोठ्यात बांधून ठेवतात. पण तिच्या वासराला मात्र असे काही करावे लागत नाही!..

ज्ञानेश्वर म्हणतात – मी शब्दांच्या ताटात अमृताचे जेवण वाढले आहे! ही पाकसिद्धी केवळ तुमच्यासाठी केली आहे, खाऊन तृप्त व्हा!”..

ज्ञानेश्वर म्हणतात - लहान बाळाच्या व्यवहाराप्रमाणे, योगी देहव्यापार करतो. त्याचे खाणे, पिणे, हिंडणे, फिरणे, झोपणे हे सगळे लहान बालका प्रमाणे असते. चैन म्हणून खाणे, आळस म्हणून झोपणे अशा गोष्टी त्यांच्या वागण्यात दिसत नाहीत...

आपल्या वाटणीला आलेलं काम अतिशय आनंदाने करावे. उत्साहाने करावे. त्यात प्रेमाचा ओलावा असावा. सर्वान्तर्यामी वास करणाऱ्या ईश्वराची हीच परम सेवा आहे.....

“ज्ञानेश्वर म्हणतात, विश्वाशी समरस झालेला योगी नित्य महासुखाची दिवाळी अनुभवतो!”..

“भोजनाने जसे शरीर तृप्त होते, तसं नित्य – नैमित्तिक कर्म करून मन तृप्त होते. मात्र ते कर्म फळाची अपेक्षा न करता.....

जी गोष्ट योग्य नाही, तिची इच्छा का धरावी? अशी अयोग्य वस्तू जर प्राप्त झाली, तर ती उपभोगावी तरी का? ज्याचे परिणाम योग्य नाहीत असे अनुचित कर्म माणसाने करूच नये!..

चित्रापेक्षा चित्र काढण्याच्या process मध्ये आनंद आहे. हो की नाई? उपनिषदात, गीते मध्ये हेच सांगितले आहे. आळसाने कुणाचं भलं झालं नाही.....

“Office मध्ये आज एक self-improvement training होते. त्यांनी काय सांगितले माहित आहे? तुम्हाला जर आनंदी राहायचं असेल तर त्यासाठी अत्यंत आवश्यक गुण आहे – कृतज्ञता. म्हणजे gratitude.....

"दान दिल्याने वस्तूचे चीज होते, देणाऱ्याला आनंद मिळतो, घेणाऱ्याची नड भागते, आणि समाजाला संतुलन व स्वास्थ्य लाभते. म्हणून जन्मभर देत राहावे. ज्ञानेश्वर म्हणतात - ”..

"चला, पटापटा! आपला project report आज पूर्ण केला पाहिजे!" नेहाने सगळ्यांना जागे केले. "यार! अजून दोन दिवस आहेत ना!" प्रीतमने नेहेमी प्रमाणे चालढकल करायला सुरुवात केली...

ज्ञानेश्वरांनी गीतेचा अर्थ अगदी सामान्यातल्या सामान्य माणसाला कळवा म्हणून माहितीतली उदाहरणे देऊन अवघड संकल्पना समजावून दिल्या. त्या.....

"पूजा ताई, तू म्हणतेस ना, पूर्वी भारतात ज्ञानाचे मोठे भांडार होते. कशावरून?", सागरने पृच्छा केली...

"जाम कंटाळा आलाय यार! १८-२० तास काम करून डोक पकलय. अंग दुखतंय. आणि काही म्हणजे काही डोक्यात जात नाहीय."..

भारत - पाकिस्तान match चालू होती. सगळे रस्ते सुनसान. नजरा TV ला खिळलेल्या. उत्सुकता शिगेला पोहोचलेली. A nail biting finish … शेवटची ओव्हर .....

ज्ञानेश्वर म्हणतात - एखादी गोष्ट मुळापासून शिकून, त्याविषयी सर्व वाचून,अभ्यासकरून नंतर implement करणे, अशक्य आहे. त्या करिता त्या क्षेत्रातील एकआदर्श व्यक्ती शोधा. आणि त्याच्या प्रमाणे अनुकरण करा.....

"आबा, आईने तुमच्यासाठी खीर दिली आहे.", पिशवीतून खिरीचा डबा काढत सुमित म्हणाला. "काहीपण असतं आईचं! खीर काय? सांडली असती माझ्या सॅक मध्ये!" "तुझ्या आबांना आवडते म्हणून ती प्रेमाने पाठवते रे!" "प्रेम म्हणे! माझ्या सॅक मधल्या Investment proofs खराब ..

"आबा, मागच्या वेळेला तुम्ही मनुष्याचे जीवन सूर्य-चंद्र-ग्रह-नक्षत्रां प्रमाणे चालते असे म्हणाला होता. And we agreed, की दिनचर्या सूर्याप्रमाणे चालते. “आज तुम्ही मला आणखी काही उदाहरणे सांगणार होता." सुमितने आठवण केली. "मी तुझी वाटच पहात होतो. ..

दिनकर "पृथ्वी भोवती फिरतांना जर चंद्राला असे वाटले की आपण आपल्या मर्जीने गिरक्या घेत पृथ्वी भोवती बागडतोय तर तो त्याचा भास आहे. तसेच मनुष्याला जर वाटत असेल की तो त्याच्या मर्जीने जगतो तर तो पण एक भास आहे. असे आईनस्टाईनने म्हणले आहे." "काहीही हं!", ..

राष्ट्रवादी काँग्रेसचे माजी मंत्री आणि नेते छगन भुजबळ यांनी काही दिवसांपूर्वी शाळांमध्ये सरस्वती देवीचा फोटो लावण्याची मुळी गरजच काय, अशा आशयाचे अतिशय वादग्रस्त विधान केले. ऐन नवरात्रोत्सवात भुजबळांनी केलेल्या या विवादास्पद वक्तव्यावर सर्वच स्तरातून ..

भारतीय साहित्यात प्राचीन काळापासून एकाहून एक उत्कृष्ट प्रेमकथा वाचायला मिळतात. वैदिक साहित्यात, पुराणात, नाटकात, कथांत आणि काव्यात अनेक तरल प्रेमकथा आल्या आहेत. दि. १४ फेब्रुवारीला कित्येक वर्षांपासून पाश्चात्य देशांत ‘व्हॅलेंटाईन डे’ साजरा केला ..

सरस्वती नदीचा अभ्यास अनेक दृष्टीने महत्त्वाचा आहे - एक तर यामधून भारताच्या प्राचीन इतिहासाच्या पुनर्रचनेसाठी, वेद व महाभारताचा काळ निश्चितीसाठी ठोस माहिती मिळत आहे. तसेच प्राचीन ग्रंथांतून दिलेल्या ‘सरस्वती लुप्त झाली,’ सारख्या कथा म्हणजे ‘थोतांड’ ..

आज मंगळवार माघ शु. पंचमी अर्थात वसंतपंचमी. त्यानिमित्त सरस्वती या ज्ञानदेवीचा भारताबाहेर झालेलाप्रवास मांडणारा हा माहितीपूर्ण लेख.....

आजपासून नवरात्रोत्सवाचा जागर सर्वत्र सुरु होईल. नऊ दिवस देवीच्या विविध रुपांची अगदी भक्तिभावाने आराधना केली जाईल. पण, अगदी पुरातन काळातही देवीच्या विविध रुपांचे शिल्पांत, चित्रात दर्शन होते. खासकरुन महिषासुर वधाच्या प्रसंगाचे चित्रण अनेक चित्रांत ..

डॉ. गौरी माहुलीकर (gauri.mahulikarcvv.ac.in) या मुंबई विद्यापीठातील माजी संस्कृत विभाग प्रमुख होत्या. सध्या डॉ. माहुलीकर या चिन्मय विश्वविद्यापीठ, केरळ येथे अधिष्ठाता आहेत. त्यांनी ‘पुराण मंत्र आणि विधींमध्ये वैदिक घटक’ या विषयात ‘डॉक्टरेट’ मिळविली ..

हजारो वर्षं देश-विदेशातील लोक रामायण वाचत आहेत. जगभरातील लोक रामाला अक्षरश: डोक्यावर घेऊन नाचले. या हजारो वर्षांतील, हजारो पिढ्यांमधील कुणा विद्वानाने रावण एक आदर्श भाऊ होता, असा प्रचार केला नाही. पण, सध्या काही विद्वान मात्र ‘रावणासारखा चांगला ..

वर्षाधारा बरसू लागल्या की आपसुकच महाकवी कालिदासांच्या काव्यरचनांचा स्मृतिदरवळ सुखावून जातो. तेव्हा, उद्या, दि. २२ जूनपासून आषाढ मास सुरु होतोय. त्यानिमित्ताने आषाढाच्या या प्रथमदिवशी कालिदासांच्या पाऊस, विरह आणि मिलनाची भावनिक गुंफण असलेल्या काव्यपंक्तींचे ..

आपला वारसा जपण्यासाठी व संस्कृतीलक्ष्मीचे संवर्धन करण्यासाठी पुन्हा एकदा प्रतिज्ञा घेऊ- माझ्या देशातल्या समृद्ध आणि विविधतेने नटलेल्या परंपरांचा मला अभिमान आहे. त्या परंपरांचा पाईक होण्याची पात्रता माझ्या अंगी यावी म्हणून मी सदैव प्रयत्न करीन...

मागचे काही दिवस आपण स्त्रीचे जीवन सुंदर व समृद्ध करणारा वारसा पाहिला. शेवटाकडे जात असता, एक दृष्टी, पुरुषांचे जीवन सुंदर व समृद्ध करणाऱ्या वारशावर.....

वेगवेगळी फळे, भाज्या अधिक काळासाठी टिकवून त्यांचे सेवन करता यावे म्हणून त्यावर केलेला संस्कार...

नवीन बाळ भाषा शिकतं ते आईकडून. पहिली दोन-तीन वर्ष सतत आईला बिलगून, आईच्या कडेवर बसून, आईचा पदर धरून तिच्या मागे मागे हिंडणारं बाळ, आईची भाषा शिकते. सहजच ती त्याची ‘मातृभाषा’ म्हटली जाते. प्रत्येक बाळाला आईकडून मिळणारा हा सांस्कृतिक वारसा आहे. एक ..

या नवरात्रीनिमित्त स्त्रीचे जीवन सुंदर व समृद्ध करणाऱ्या सांस्कृतिक वारशाकडे पाहू. तिला मिळालेला वारसा आणि वारसा जतन करणारी ती यांची आठ रूपे पाहू. ..

सूर्यमालेतील सर्वात सुंदर आणि चैतन्यपूर्ण ग्रह म्हणजे पृथ्वी! या अप्रतिम ग्रहाचे दर्शन घेण्यासाठी चंद्रापेक्षा योग्य ठिकाण कोणते असू शकते? तर, आज चंद्रावरून पृथ्वीचे दर्शन घेऊ ..

“सुमित अरे, शेवटी काही झाले तरी ती ‘आई’ आहे! सर्वात श्रेष्ठ देवता आहे! अनादी काळापासून, केवळ मानवातच नाही तर सर्व प्राणीमात्रात आई सारखे दैवत आहे का सांग बरे?”, आबांनी विचारले...

चला, आज एका लांबच लांब सफरीला जाऊ! खूप खूप वर्षांपूर्वी, ऋग्वेदाच्याही पूर्वीच्या काळात जाऊ! तेंव्हा पासूनच्या आकाश देवांची परंपरा पाहू...

आबांनी दोन फोटो दाखवले. दुर्गाबाईंची नक्कल करत म्हणाले, “दक्षिण गोलार्धातून उलट, उत्तर गोलार्धातून सुलट. एक उलट, एक सुलट!”..

मागचे काही दिवस साहित्यातून येणारी रामकथा पहिली. वेगवेगळ्या देशातील, काळातील, धर्मातील व भाषेतील - नाटक, काव्य व कथा रूपातली रामकथा पहिली. आज रामकथेचा चित्र, शिल्प, नृत्य व नाट्य अविष्कार...

१४ व्या शतकापासून १८ व्या शतकापर्यंत, थायलंडमध्ये आयुथ्या (अयोध्या) नावाचे राज्य भरभराटीस आले होते...

याच्या १९ सर्गातून, रघुकुलातील २८ राजांचा इतिहास आला आहे. दिलीप, रघु, अज, दशरथ, राम, आणि रामोत्तर राजे, अशी ही कथा आहे...

रामकथांच्या न संपणाऱ्या मालिकेमधील आद्य रामायणाची कथा. अर्थात वाल्मिकी रामायणाची कथा. वाल्मिकी रामायण आणि वाल्मिकी मुनी, भारतभर किती प्रसिद्ध होते ते या दोन गोष्टींमधून कळते ..

हा occult रात्रीच्या आकाशात घडायला हवा, कारण सूर्या जवळ घडला तर प्रखर प्रकाशात दिसत नाही. ..

“आबा, गुरुवर जर सारखी सारखी सूर्य ग्रहणे होतात, तशी चंद्र ग्रहणे पण होत असतील ना?”, सुमितने विचारले...

पण आबा, Winter Solstice तर २१ / २२ डिसेंबरला होऊन गेला. आता तर फेब्रूवारी महिना आहे. मग महाशिवरात्र इतक्या उशिराने कशी काय?”, सुमितने विचारले...

आईने रविवारी रात्री जागरण मांडून प्रकल्प केले नाहीत, तर सोमवार उजाडूच शकत नाही, हा सृष्टीचा नियम आहे! ..

आज माघ शुद्ध पंचमी. सरस्वती पूजन. आज भारतात सर्वत्र सरस्वतीची पूजा केली जाते...

पृथ्वीवरून निरीक्षण करतांना असे दिसते की सूर्य आकाशात ठराविक मार्गात फिरतो. सूर्याला या मार्गाची फेरी पूर्ण करायला एक वर्ष लागते. हा मार्ग पृथ्वीच्या इक्वेटोरियल प्लेनला (Equatorial plane) २३ अंश कलला आहे...

आज आपण Space Travellers होऊ. आज आपण एकाच वेळी विविध ठिकाणांहून चंद्रकोर कशी दिसते ते पाहू.”, आबा म्हणाले...

तर आज आपण चंद्राच्या कला पाहू. पहिली गोष्ट अशी की - पृथ्वी सूर्या भोवती फिरते आणि चंद्र पृथ्वी भोवती फिरतो. पण सध्या आपण फक्त चंद्राचे पृथ्वी भोवती फिरणे विचारात घेऊ...

The Indian cosmology is yet another affair with Infinity. It defines life cycle of universes as an endless cycle of creation followed by destruction...

“श्रौत यज्ञांपैकी ‘हविर्यज्ञ’ हे मात्र छोटेखानी यज्ञ होते. हे आजन्म, नियमितपणे व घरोघरी केले जात असत. या यज्ञात दुध, तूप, पुरोडाश, आदी हवी अर्पण करत असत.”, आबा सांगत होते...

सुमितने आजीला नमस्कार करून तिच्या हातात एक सुंदरसा जपानी पंखा ठेवला. दुर्गाबाईनी अलगद पंखा उघडला त्याबरोबर त्यावर गुलाबी रंगाची चेरी फुले उमलली. आणि पूर्ण उघडल्यावर त्याचा एक मोठा गोल झाला. दुर्गाबाई त्यावरील बारीक नक्षी पाहून हरकून गेल्या, तसे ..

कार्तिक पौर्णिमा हा दिव्यांचा, प्रकाशाचा उत्सव आहे. या पौर्णिमेला देव-दिवाळी, त्रिपुरारी पौर्णिमा किंवा त्रिपुरी पौर्णिमा सुद्धा म्हणतात. संपूर्ण भारतात कार्तिकोत्सव कुठे एक दिवस, कुठे ५ दिवस तर कुठे १० दिवस साजरा केला जातो...

अलक्ष्मी घरात आली की घरात दारिद्र्य येते, कुपोषण येते, अनारोग्य बळावते, आजारपण येते. अलक्ष्मी कुटुंबात आली तर कुटुंबातील प्रेम नाहीसे होते. कुटुंबाचे विघटन होते. ..

दिवाळीच्या आधीपासूनच दिवाळीची गंमत सुरु होते! दिवाळीची अशी जंगी तयारी चालू असतांनाच, दिवाळीचा पहिला दिवस येतो – तो दिवस म्हणजे अश्विन कृष्ण द्वादशीचा...

भारतात अनेक ठिकाणी रामलीला जरी सादर झाली नाही तरी, दसऱ्याला रावण दहन मात्र होते...

विजयनगरच्या वैभवशाली नगरात, नवरात्र उत्सव आणि दसऱ्याची मिरवणूक मोठ्या दिमाखात साजरी केली जात असे. १५ व्या शतकाच्या सुरवातीला बांधलेल्या हजार राम मंदिरावर दसऱ्याच्या मिरवणुकीची शिल्पे पाहायला मिळतात...

९ व्या शतकातपासून बांधलेली काही सुंदर व भव्य मंदिरे इंडोनेशियामध्ये पहायला मिळतात...

आज सातव्या प्रकारची भक्ती पाहत आहोत – दास्य भक्ती. आद्य दास्य भक्ती हनुमंताने केली...

आजकाल एक नवीन ट्रेंड सुरु झाला आहे. नवरात्रीचे नऊ दिवस, वेगवेगळ्या रंगांच्या साड्या नेसून सेल्फी नाहीतर ग्रूप फोटो काढणे, आणि ते पेपरात छापून आणणे. रोज एक एकेका ठराविक रंगाची साडी नेसणे वगैरे छानच आहे, कुणाला आवडणार नाही? थोडंस कॉलेजचे दिवस आठवतात. ..

ओवी लाईव्ह - गिरीधारी..

भारतीय इतिहासातील सिकंदरच्या धड्याचे नाव “तो आला, त्याने पहिले, आणि तो पळून गेला!” असे असले पाहिजे किंवा “सिकंदर आणि महान पुरू” असे असले पाहिजे...

खरेतर जगात कोणतीच system अशी नाही की जिथे १००% utilization होते. स्वयंपाकघरात सुद्धा थोडफार तर वाया जातच. पण आता cheif auditor समोर काय बोलणार?..

पूजा आजीला भेटायला आली, ती अगदी दु:खी दिसत होती. नीला आजीने तिला पाहताच काळजीने विचारले, “पूजा, काय झालं ग? लहान तोंड करून बसलीस ते?”..

वाहुनी अपुली आण | धरी जो अंतःकरण | निश्चया साचपण | जयाचेनि || १२.१५२ ||..

“खरं खरं सांग रजूताई, तू मुद्दाम मी दिलेला कंपास वापरत नाहीस ना?”, रघु चिडून म्हणाला...

“हुश्श! झाला बाई या detox diet चा पहिला आठवडा पूर्ण!”, प्रतिभा म्हणाली...

दोन आठवड्या मागे, ‘नाद बागेश्री’ तून प्लास्टिकच्या कचऱ्याचा प्रश्न मांडला होता. समुद्रातील सूक्ष्म जीवांपासून व्हेल मास्या पर्यंत, गायींपासून हत्तींपर्यंत आणि पक्ष्यांपासून माणसांपर्यंत सर्वांच्या पोटात जाणारे प्लास्टिक एक मोठी आरोग्य समस्या होत ..

“पूजाताई, तू कृष्णदेवरायची गोष्ट सांगणार असे म्हणाली होतीस!”, रघूने आठवण केली...

“पूजाताई, मागच्या वेळी तू यादव राजांची गोष्ट सांगितलीस. आणि एकदम ३५० वर्षांची उडी घेऊन शिवाजी महाराजांपर्यंत आलीस. मधल्या काळात काय झाले?”, रघूने विचारले. ..

“पूजाताई, आज ज्ञानेश्वरांच्या काळातील राजाची गोष्ट सांग!”, रघूने मागणी केली...

वैयक्तिक पातळीवर, प्लास्टिकचे तुम्ही काय करता किंवा काय करता येईल हे आम्हाला कळवा. यातील निवडक प्रतिक्रिया पर्यावरण दिना निमित, ५ जूनच्या आठवड्यातील ‘नाद बागेश्री’ या सदरात प्रसिद्ध केल्या जातील...

रघु आणि रजूची उन्हाळ्याची सुट्टी मस्त मजेत चालू होती! दुपारी मामीने केलेला आमरस, मामाकडून आईस्क्रीम आणि रात्री पूजाताईच्या गोष्टी!..

उन्हाळ्याची सुट्टी लागली की, दर वर्षी प्रमाणे, रघु आणि रजू प्रकाश मामाकडे रहायला आले. दिवसभर पत्ते, लपंडाव, सिनेमा आणि क्रिकेट खेळून दमले की रात्री पूजाताई कडून गोष्ट आणि मामा कडून आईसक्रीम, असा त्यांचा कार्यक्रम ठरला होता...

आपण अवकाशातून आणि पृथ्वीवरून सूर्याचा मार्ग पहिला. त्याच्या मंदिरांची यात्रा केली. त्याच्या गती प्रमाणे कालमापन केले. आपल्या जीवनावरील त्याचा प्रभाव पहिला. आणि अनेक संस्कृतींना लाभलेला त्याचा भक्कम पाया पहिला. मला या गोष्टींमधून खूप काही शिकायला ..

किचनला लागून असलेल्या छोट्याशा बाल्कनीला, Dry Balcony का म्हणतात काही कळत नाही! दिवसभर ओलावा जपणाऱ्या या जागेला ‘Dry’ म्हणणे काही बरोबर नाही! वाशिंग मशीन, भांडी घासायचे सिंक, कचऱ्याच्या बदल्या अशाने माझी बाल्कनी व्यापलेली आहे. ..

या दोन्ही प्रकारच्या घटनांमधून दिसते की - काम करून आत्मविश्वास मिळतो, आनंद मिळतो, समाधान मिळते. आणि तेच कर्म न केल्याने आत्मविश्वास, आनंद आणि समाधान हरवते...

"महाराष्ट्र मुंबई. राजस्थान जयपूर. गुजरात गांधीनगर ... ", श्रवणची घोकंपट्टी चालू होती...

पाय आपटत निधी आजीच्या जवळ येऊन बसली. आजीने पोथी बाजूला ठेवली, आणि निधीला म्हणाली, “तूला विष्णूची एक गोष्ट सांगू का?”..

सगळ ज्ञान इंग्लिश मध्ये आणि सामन्याची भाषा मराठी. शक्य तितके शिक्षण मराठीत उपलब्ध केले पाहिजे. उच्च शिक्षण सुद्धा मराठीतून घेता येण्याची सोय असली पाहिजे. मराठी ताकदीची भाषा आहे, त्यामध्ये उच्च शिक्षण घेता येणं खरोखर शक्य आहे...

मंजिरीचा पत्ता शोधत, नीता एकदाची बरोब्बर गल्लीत पोचली. गल्लीत जागोजागी पडलेले कचऱ्याचे ढीग पाहून तिला कसेसेच झाले. बाजूची थोडी मोकळी जागा जुने सामन, काचा, थर्माकोल, टाकाऊ सामानाने व्यापली होती. नाक मुरडून नीता मंजिरीच्या सोसायटीत शिरली...

सकाळचा चहा झाल्यावर तिघेही टेबलाशी आपापली कामे घेऊन बसले. नेहा तिचे न संपणारे पुस्तक वाचत बसली. सुला मावशी तिचा कणाकणाने वाढणारा स्वेटर विणत बसली. आणि सिद्धार्थ रविवारचे २ -३ पेपर घेऊन वाचत बसला. टेबलावरचे चहाचे कप कधीच वाळून गेले होते. बिस्किटांचे, ..

नुकत्याच परीक्षा संपल्या होत्या. मधल्या सुट्टी नंतरचा तास होता. एक एक करत मुले वर्गात आली. निलेश नेहेमीप्रमाणे अगदी मागच्या बाकावर बसला. ..

परवा अनसूया मामीची आठवण आली. तशी आठवण तर बऱ्याच वेळा येते, पण परवा तिला फोन केला. ..

एक साधक, झेन गुरूकडे ध्यान करायला शिकत होता. काही दिवस गुरूंबरोबर बसून शिकल्यावर, एक दिवस गुरूंनी त्याला सांगितले, ”आता तू एकांतात ध्यान करायला सुरवात कर.”..

“तिळगुळ घे, गोड बोल!”, बाबाने गिरीशच्या हातात तिळगुळाची वडी ठेवली...

ज्ञानेश्वर यालाच ‘नित्ययज्ञ’ म्हणतात! जो नित्ययज्ञ करायला चुकला, तो सुखाला मुकला! त्याचे यशापयश, सुख-दु:ख परतंत्राने चालते.....

"Happy New Year, मामा!”, प्रीतमने मामाला फोनवर नवीन वर्षाच्या शुभेच्छा दिल्या. नेहेमी आई-बाबां समोर मुलांची बाजू मांडणारा नितीन मामा, भाचे मंडळीत लाडका होता...

आज आपण पाकिस्तानातील अजून एक सूर्य मंदिर पाहू. पंजाब प्रांतातील टिल्ला जोगिया किंवा गोरख टिल्ला...

“आपण सूर्योपासना पाहत असल्याने, यातील महत्वाचे काय पाहायचे आहे तर हे – विश्वपुरुषाचा डोळा म्हणजे सूर्य, ही कल्पना.....

रोपं मोठी होतील तशी काळजी लागायची, उपवर मुलीच्या बापा सारखी. “या झाडांना कोणी घर देईल का घर? एका वृक्षाला कोणी सावली देईल का, सावली?” असं कुठे कुठे विचारायचं. आणि मग एखाद्या संस्थेकडून होकार आला की खूप खूप आनंदाने, खूप खूप अभिष्टचिंतून, त्या रोपांना ..

घरापेक्षा गॅलेरीतच जास्त राहणाऱ्या आणि घराला गॅलरी नाही, तर गॅलरीला घर आहे! असचं काहीसं मत असणाऱ्या आमच्या वाचकांसाठी घेऊन येत आहोत ही नवी लेखमाला 'नाद बागे"श्री.. ..

कश्यप ऋषींनी, कश्यपपुरच्या ईशान्येला असलेले ‘सतीसार’ नावाच्या मोठ्या तळ्यातील पाण्याला वाट काढून दिली. ते खोरे वाळल्यावर वस्तीसाठी योग्य झाले. तो भाग ‘काश्यप मीर’, आज ‘काश्मीर’ म्हणून ओळखला जातो. ..

मी जी गोष्ट सांगणार आहे, ती महाभारत काळातली आहे. कृष्णाच्या सांब नावाच्या मुलाची...

"काय आबा! आजची गोष्ट कुठे रंगणार?", घरात पाऊल टाकताच सुमितने विचारले. ..

"आबा, बरेच दिवस झाले, तुम्ही सूर्य मंदिरांबद्दल माहिती सांगणार होता!", सुमित म्हणाला. ..

“सुमित, आतापर्यंत पृथ्वीची प्रदक्षिणा पाहिली, त्यातले तुला ठळक ठळक काय आठवते?”, आबा म्हणाले. ..

या dynamic जगात, तो barycenter एका जागी रहात नाही. होतं काय की, सगळे ग्रह सूर्याभोवती फिरतात. त्यामुळे barycenter सतत फिरत असतो. कधी गुरु आणि शनी दोन्ही एकाच दिशेला असतील तर barycenter सूर्याच्या केंद्रापासून खूप दूर जाते. जर गुरु सूर्याच्या एका ..

“भोवऱ्याचा अक्ष ज्याप्रमाणे डगमगतो, त्याप्रमाणे पृथ्वीचा अक्ष डगमगतो. त्यामुळे आकाश ज्या केंद्रबिंदू भोवती फिरते, तो केंद्रबिंदू फिरतो. आणि मग ध्रुव तारा अढळ रहात नाही. केंद्र बिंदूच्या गोल मार्गावर जो तारा येतो तो ध्रुव तारा होतो! “म्हणजे वेगवेगळ्या ..

“पृथ्वीच्या अक्षाचा कोन जसा वाढतो तसं पृथ्वीच्या ध्रुवीय भागावर अधिक तीव्र उन्ह पोचतात. आणि मग उन्हाळे अधिक उष्ण होतात तर हिवाळे अधिक थंड होतात. कोन कमी झाला की उन्हाळ्याची तीव्रता कमी होते, उन्हाळ्यात ध्रुवीय बर्फाची चादर संपूर्ण वितळत नाही. आणि ..

“पृथ्वीवर साधारणपणे दर १,००,००० वर्षांनी हिमयुग येते, ते या चक्राशी बांधलेले आहे!”, आबांनी सांगितले. “Wow! म्हणजे आबा, पृथ्वीवरचे कोणते प्राणी नामशेष होणार, स्थलांतरे कशी होणार, कोणत्या संस्कृती विकसित होणार, हे या आकाशातील घटनेवर अवलंबून आहे?!”, ..

जर रोज ठराविक वेळेला सूर्याचा फोटो काढला तर आकाशात एक आलेख दिसेल. Pendulum motion चा हा आलेख खरे तर सरळ रेघ असायला हवी. ती कशी दिसते ते जाणून घेऊयात या लेखातून ..

सुमितने प्रश्न केला - "आबा तुम्ही नेहेमी ‘सूर्याचा प्रवास’, ‘सूर्याचा मार्ग’ असे म्हणता. ते नक्की काय आहे?"..

"एक राजकन्या होती. विचारवंत, तेजस्वी आणि विद्यावती. स्वयंवरासाठी तिने अट घातली - मी विचारलेल्या प्रश्नांची जो अचूक उत्तरे देऊ शकेल त्यालाच मी वरणार!..

"आबा, ही बातमी वाचलीत का? ‘African - Americans ना घेरले Identity Crisis ने’", सुमितने headline वाचली...

"या सुमितराव!" सुमितचे स्वागत करत आबा म्हणाले, "तू म्हणाला होतास ना, आदित्यची modern गोष्ट सांगा. तर आज तुला नवीन आदित्यची गोष्ट सांगतो."..

"ये बाबा, बैस. आधी ओवाळते तुला. शुक्रवारचा काही भेटायचा नाहीस तू, रविवारीच सही!" असे म्हणून दुर्गाबाईंनी सुमितला ओवाळून हातात साखर फुटाणे दिले. फुटाणे खात खात सुमित म्हणाला, "आजी, असे फुटाणे खाल्ले ना, की लहानपणी तू सांगितलेल्या गोष्टी आठवतात. ..

“Happy Birthday मित्रा!” सुमितने केकचा box टेबलावर ठेवला, आणि दुर्गाबाईंना म्हणाला, “आजी, आई-बाबा मागून येत आहेत. ते आल्यावर केक कापू.” “शंकरराव, you old boy! आज तुम्ही किती वर्षांचे झालात?" आबांच्या पाया पडत सुमितने विचारले...

मीनू धापा टाकत माझ्या desk वर आली, "चल ना, अरुनिमाचा talk सुरु होत आहे. येणार नाहीस?" "कोण अरुनिमा?" "अग, आपली आजच्या 'Know Your Heros' ची guest speaker, अरुनिमा सिन्हा! कृत्रिम पायाने Everest सर करणारी पहिली भारतीय महिला."    ..

"आबा, असं काय आहे जे - शस्त्राने, वाऱ्याने, पाण्याने किंवा अग्नीने नाश पावत नाही?" राजकन्येचा प्रश्न ऐकून, चकित झालेले आजोबा म्हणाले, "तू? आणि असा गीतेतील प्रश्न विचारात आहेस? सोप्पय उत्तर … आत्मा!" "चूक! The correct answer is Plastic!" ..

"का पण?", निलेश तावातावाने बोलत होता "So what if I am above 30?" निलेशची चुलत बहिण, नीतू ओठ दाबून हसली. तिच्या teenager च्या दृष्टीने "above 30" म्हणजे प्रौढ कि काय म्हणतात ते होत. पण काही न बोलता  बाबाचा आणि निलेश दादाचा संवाद ऐकत होती. ..

"हे काय?" खोलीत येताच सुक्कु डोळे मोठे करून म्हणाली. "हे काय नवीनच! गीता! गीता वाचतोस तू?!" हातातली केरसुणी खाली ठेवून सुक्कू टेबलवर बसली......