होमियोपॅथीक तपासणी (केस टेकिंग) - भाग-४

होमियोपॅथीक तपासणी ही एक तंत्रशुद्ध व शास्त्रशुद्ध प्रक्रिया आहे, ज्याच्यामुळे रुग्णाच्या आजाराचे व त्या आजाराच्या मूळ कारणाचे ज्ञान होमियोपॅथिक तज्ज्ञाला होते. या तंत्रशुद्ध तपासणीत अनेक गोष्टींची माहिती तज्ज्ञ करून घेतात. नाव, वय, पत्ता इत्यादी प्राथमिक माहितीनंतर मग सध्या होत असलेल्या तक्रारींबद्दल माहिती घेतली जाते. अशावेळी रुग्णाला त्याच्या भाषेत संपूर्ण त्रास वर्णन करण्याचे स्वातंत्र्य दिले जाते.

आजाराच्या बरोबरीनेच काही लक्षणे अशी दिसून येतात, ज्यांचा मुख्य आजाराशी व त्याच्या लक्षणांशी थेट असा संबंध नसतो, परंतु तरीही ही लक्षणे दिसतात. अशा लक्षणांना होमियोपॅथीमध्ये फार महत्त्वाचे मानले जाते. कारण, ही लक्षणे त्या आजाराची नसून त्या माणसाची वैयक्तिक लक्षणे असतात व आजारात चैतन्यशक्ती जी स्वतःहून निरोगी राहण्याचा प्रयत्न करत असते, त्यावेळी ही लक्षणे शरीरावर व मनावर दिसून येतात. यालाच concomitant' असे म्हणतात. म्हणजेच थोडक्यात प्रत्येक लक्षण हे location, sensation, modalities, concomitant अशा प्रकाराने घेतले जाते. यालाच ’संपूर्ण लक्षण’ असे म्हटले जाते.

त्याच बरोबरीने प्रत्येक आजाराचा कालावधीही (Duration) पाहिला जातो. त्यातून तो आजार नवीन आहे की जुनाट आहे, हे कळून येते. आजाराची तीव्रता कधी जास्त, कमी होते, अचानक उद्भवणारी लक्षणे किंवा संथपणे उद्भवणारी लक्षणे अशाप्रकारे त्या लक्षणांचे वर्गीकरण केले जाते. असा आजार होण्यामागे सुरुवातीला दृश्य असे काही कारण आहे का, याचाही शोध घेतला जातो. तसेच आधी रुग्णाने कुठल्या प्रकारचे उपचार केले आहेत, ते सुद्धा पडताळले जाते. या सर्व गोष्टींचा सारासार विचार होमियोपॅथीच्या तपासणीमध्ये करण्यात येतो. पुढील भागात आपण याच तपासणीबद्दल विस्ताराने जाणून घेऊया.

(क्रमश:) 9869062276