गडचिरोली मधील चकमक आणि डाव्यांचा हिडीस चेहरा

 

 
'सी सिक्स्टी' ह्या गडचिरोली पोलिसांच्या खास दलाने एप्रिल २२, २०१८ रोजी बोरिया-कसनासुरच्या निबीड अरण्यात झालेल्या कारवाईत जवळपास ३५-४० माओवादी कम्युनिस्टाना कंठस्नान घातले. गडचिरोलीच्या अती दुर्गम परिसरातले नक्षली केंद्र उध्वस्त करून टाकले. काही दिवसातच देशाच्या कान्याकोपर्‍यातून डाव्यांचे समर्थक गडचिरोलीच्या जंगलात येऊन डेरे दाखल झाले. त्यांच्या नेहेमीच्या खाक्या प्रमाणे पोलिसांनी केलेली कारर्वाई ही ‘फेक एंकाऊंटर’ होती असा कांगावा त्यांनी सुरू केला. अर्थात हे सगळं कस अगदी जमवून आणलेल आंदोलन होत. पोलिस यंत्रणेच मनोबल खच्ची करण्याचे सगळे प्रयत्न झाले.


वस्तुस्थिती ही निष्पक्षपणे लोकांपर्यंत आणणे जरूरीचे होते. त्यासाठी भारतीय मानवाधिकार परिषदेचे काही कार्यकर्ते महाराष्ट्राच्या रेड कॉरिडॉर म्हणजे गडचिरोलीच्या जंगलामधून खेडोपाड्यात जाऊन पोहोचले. त्यांनीच स्थापन केलेल्या सत्यशोधक समिती तर्फे गडचिरोली, भामरागड, सिरोंचा ह्या ठिकाणच्या गावकर्‍यांशी आम्ही प्रत्यक्ष संवाद साधला. कुठल्याही प्रकारचे पोलिस संरक्षण न घेता टीम लीडर गजेंद्र डोमले आपल्या कार्यकर्त्यांसह घटनास्थळी म्हणजेच बोरिया-कसनासुर येथे पाहणी करण्यास पोहोचले. त्यांच्याच भाषेत लोकांशी बोलत गेले. लोकांना बोलतं करत गेले. आणि जे चित्र समोर उभे राहिले ते सून्न करून सोडणारे होते.


गावकर्‍यांच्या आणि परिसरातील आदिवासी लोकांच्या मानसिकतेमध्ये आमुलाग्र बदल झालेला आढळून येतो आहे. कालपर्यंत नक्षलवादी लोकांच्या दहशतीखाली ही माणस वावरत होती. अनोळखी माणसांची चाहूल लागली तरी घाबरून आपल्या कोशात जात होती. तेच गावकरी आज ठाम पणे पुढे येऊन बोलत होते. मन मोकळे करत होते. नक्षलींच्या छायेत असून सुद्धा निर्भयपणे आपल्या वेदना बोलून दाखवत होते. हे सगळ समजण्याच्या पलीकडे होते. प्रत्येक व्यक्ति आपल्यावर झालेल्या नक्षली लोकांच्या अत्याचाराची जखम ऊरामध्ये बाळगून वावरत होते. आज त्यांच्या दु:खाला मोकळी वाट करून दिली जात होती. डाव्यांनी मांडलेल्या उच्छादाला लोक आता कंटाळले होते.


प्रस्तुत लेखात अहवालाच्या निष्कर्षा विषयी ऊहापोह करणे हा उद्देश नाही. जंगलात राहणार्‍या ह्या आदिवासींची विदारक परिस्थिती त्यांच्याच शब्दात मांडलेली आहे. आमची वैयक्तिक मते तूर्तास बाजूला ठेऊन ह्या लोकांनी दिलेली माहिती जशी आहे तशी पुढे मांडत आहे -

- नरेंद्र चौधरी पुंगती, राहणार गर्देवाडा, तालुका एतापल्ली. : मी रोजंदारीवर मोलमजूरी करतो. दिवसाकाठी रुपये १५० कमावतो. १९ एप्रिल २०१२ रोजी माझ्या राहत्या घरामधून नक्षली लोकांनी मला उचलून नेला आणि जंगलात नेऊन टाकलं. 'दलम'च्या लोकांचा माझ्या वर संशय होता की मी पोलींसांचा खबर्‍या आहे. चार दिवस बंदिस्त करून हात पाय बांधून बेदम मारला लाठ्या काठ्यांनी मी बेशुध्ध पडून होतो. तिथून बाहेर आलो आणि पोलिसांकडे तक्रार दाखल केली.